Groeiende spanning over Europees plafond gasprijs

Terwijl het ene pakket noodmaatregelen nog niet is aangenomen, groeit in Europa al de roep om nog veel ingrijpender interventies in de energiemarkt. In de aanloop naar een crisisoverleg van energieministers deze vrijdag verscherpte de toon van de discussie.

Een groeiende groep lidstaten, waaronder Frankrijk en Italië, eist dat de Europese Commissie komt met een voorstel voor een prijsplafond voor gas op de groothandelsmarkt. Maar EU-ambtenaren benadrukken dat de nadelige consequenties van zo’n ingreep te groot zijn en dralen om met een uitgewerkt voorstel te komen. De discussie zet de verhoudingen op scherp, ook tussen lidstaten met ‘diepe zakken’ om burgers te kunnen compenseren, zoals Nederland, en landen met veel minder begrotingsruimte. Duitsland, eveneens tegenstander van verder Europees marktingrijpen, presenteerde juist deze donderdag een ongekend steunpakket voor zijn eigen burgers.

Lees ook: De EU worstelt met de vraag hoever het moet ingrijpen op de energiemarkt

„De spanningen zijn fors”, erkent een EU-diplomaat. „Het ongemak over het uitblijven van concrete voorstellen neemt toe.” De roep om een plafond op de groothandelsprijs voor gas klinkt al bijna een jaar – aanvankelijk vanuit een kleine groep vooral Zuid-Europese landen maar inmiddels ook uit Oost-Europa. Deze week stuurden vijftien EU-landen een gepeperde brief aan de Europese Commissie met de oproep nog deze week met een plan te komen.

Leveringszekerheid

Maar in een reactie zette de Commissie uiteen waarom zo’n prijsplafond juist géén goed idee is. Het invoeren van een maximumprijs op alle gastransacties – dus voor zowel de aankoop van pijplijngas en vloeibaar gas als voor gashandel binnen Europa – levert volgens Brussel grote risico’s op voor de leveringszekerheid. Allereerst omdat schepen met vloeibaar gas Europa mogelijk voorbij varen als de EU eigenhandig besluit minder te gaan betalen. Om dat risico te voorkomen zouden overheden de aankoopprijs bij moeten plussen, wat grote financiële risico’s met zich meebrengt.

Wanneer ook de handelsprijs binnen de EU gemaximeerd wordt, zoals sommige EU-landen willen, nemen de risico’s volgens de Commissie verder toe. Het haalt de prikkel te besparen weg. En als er nog maar één prijs geldt, valt ook het marktmechanisme weg om te bepalen waar gas binnen Europa heen gaat, waardoor een nieuwe overheidsentiteit gas zou moeten gaan verdelen. „Niets is onmogelijk, maar de complexiteit daarvan is fors en op korte termijn niet te realiseren”, aldus een EU-ambtenaar. Het zou hoe dan ook een nog veel radicalere marktinterventie betekenen, waarbij gas binnen Europa bij wijze van spreken ‘op de bon’ gaat.

Sowieso moeten EU-landen het deze vrijdag eerst nog eens worden over het eerdere pakket noodmaatregelen: een verplichte elektriciteitsreductie en heffingen op energieproducenten. Dat het daarbij blijft, lijkt inmiddels zeer onwaarschijnlijk. Om kritische lidstaten alsnog tegemoet te komen, suggereerde de Europese Commissie deze week met een voorstel te komen voor maximering van de prijs van gas die gebruikt wordt om elektriciteit te genereren. Ook dat zou een radicale marktinterventie zijn waartegen Brussel zich tot voor kort nog fel verzette. Maar het is de vraag of die maatregel de groeiende spanning over Europese solidariteit in de energiecrisis kan wegnemen.