Spits in Nederland vlakt af, meeste vertraging op zaterdagmiddag

De spits in en rond Nederlandse steden vlakt af. Vorig jaar waren niet langer dinsdagavond en donderdagavond de drukste momenten op de weg. Automobilisten ondervonden in 2021 de meeste vertraging in het weekend. Haarlem blijft de drukste stad in Nederland.

Dat stellen verkeerskundigen van TomTom. De Nederlandse producent van navigatietechnologie bracht woensdag de elfde editie uit van zijn wereldwijde overzicht van verkeersinformatie. TomTom analyseerde de (geanonimiseerde) gegevens van miljoenen gebruikers in 404 steden in de wereld.

Het verkeer – van auto en trein tot bus en vliegtuig – werd vorig jaar nog steeds sterk beïnvloed door de gevolgen van de coronacrisis. Zo was in Nederland het totale stadsverkeer in 2021 12 procent rustiger dan in 2019, aldus de onderzoekers van TomTom. In de spits was dat zelfs 30 procent. TomTom berekende de gemiddelde vertraging van automobilisten in en rond alle onderzochte steden. Ook buiten de stad, op de Nederlandse snelwegen, stonden vorig jaar minder files dan in 2019, blijkt uit cijfers van de ANWB.

Lees ook: Dringen in de ochtendspits, komt dat weer terug na corona? Dit zeggen de experts

Verkeerskundigen vragen zich al langer af in hoeverre de coronacrisis een blijvend effect heeft op de mobiliteit. De afgelopen maanden werkte een deel van de beroepsbevolking nog thuis, en dat merkte je op de weg en in de trein. Maar blijft dat zo nu de overheid binnenkort het thuiswerkadvies intrekt?

Belang overheidsmaatregelen

Veel hangt af van de maatregelen van de overheid, zegt verkeerskundige Jeroen Brouwer van TomTom. „Maar op basis van onze gegevens zie ik echt een structurele verandering in het wegverkeer. Met name in regio’s waar veel mensen thuiswerken is de verkeersdrukte op werkdagen lager.”

Zo blijft Amsterdam zakken op TomToms lijst van drukke steden, aldus Brouwer. Daar werken veel mensen in de informatieve sector en die kunnen gemakkelijker thuiswerken. Rond Rotterdam daarentegen was in 2021 het wegverkeer minder ingezakt dan rond Amsterdam. Brouwer: „Wie een baan heeft in de haven kan niet thuiswerken en neemt vaak de auto naar zijn werk.”

‘Verkeersmodellen heroverwegen

Brouwer vindt dat de inzichten van de coronacrisis ons dwingen anders te gaan nadenken over de aanpak van het fileprobleem en – meer in het algemeen – de mobiliteit in Nederland. Investeringen in knelpunten, bijvoorbeeld het verbreden van autowegen of het aanleggen van meer rails, moesten in het verleden vooral de piek in de spits oplossen. Maar als deze zogenoemde ‘hyperspits’ minder wordt, valt mogelijk de noodzaak weg om miljoenen te besteden aan die knelpunten.

„Investeren in asfalt kan op korte termijn nog steeds een oplossing zijn”, zegt Brouwer, „maar op basis van deze data zou je alle verkeersmodellen van voor de pandemie moeten heroverwegen.”

Bert van Wee, hoogleraar transportbeleid aan de Technische Universiteit Delft, wijst vooral op de huidige onzekerheid met betrekking tot mobiliteit. „We weten nog niet goed wat de langetermijneffecten van de coronacrisis zijn. Onderzoek toont wel dat mensen blijvend meer willen thuiswerken en telewerken. Werknemers én werkgevers zijn inmiddels bekend met het werken via Zoom, Teams, WebEx, et cetera.”

Lees ook: Thuiswerken is de norm, dus dan nu wél dat grote huis in Drenthe?

Werknemers zijn ook „verwend geraakt” door de flexibiliteit die thuiswerken biedt, zegt Van Wee. „En dan kan je je afvragen wat het maatschappelijk rendement is van het aanpakken van knelpunten op de weg en op het spoor. Dat is uiterst onzeker.” Van Wee vindt dat de overheid daarom op dit moment terughoudend moet zijn om veel geld te steken in het oplossen van knelpunten in de infrastructuur.

Amelisweerd

Een concreet voorbeeld is de geplande verbreding van de Utrechtse randweg bij Amelisweerd. Het vorige kabinet wilde daar de A27 verbreden, maar de nieuwe coalitie ziet daar mogelijk van af. Kan de verbreding worden geschrapt op basis van de TomTom-gegevens? „Zo’n keuze maak je voor de lange termijn”, zegt Jeroen Brouwer. „Ik kijk alleen naar de cijfers over 2021. En toen viel de congestie rond Utrecht reuze mee.” Brouwer ziet meer in ‘slimmer’ rijden, meer spreiding van het wegverkeer, zowel in tijden als in routes.

Utrecht staat vijftiende in TomToms lijst van drukke steden in Nederland. Wereldwijd is de stad 333ste. Wie vorig jaar in Utrecht van de ene kant van de stad naar de andere kant wilde deed daar tijdens de spits 15 procent langer over dan op een stil moment van de dag. Bovenaan de lijst in Nederland staan Haarlem en Den Haag. De vertraging in Haarlem was gemiddeld 28 procent, in Den Haag 26 procent.

Geen van de Nederlandse steden staat overigens in de top-100 van drukste steden. Wereldwijd is Istanbul de stad met de meeste congestie; daar ben je in de spits 62 procent langer onderweg dan midden in de nacht. Moskou (61 procent), Kiev (56 procent) en Bogota (55 procent) volgen. West-Europa en de VS laten eenzelfde beeld zien als in Nederland: ook daar is de spits over het algemeen minder druk.

Waar TomTom het autoverkeer in en rond steden in kaart brengt – in Amsterdam telt het bedrijf ook de randweg A10 mee – kijkt de ANWB naar de snelwegen in het hele land. Volgens de organisatie waren er vorig jaar 57 procent minder files op de Nederlandse wegen dan in 2019. In 2020 was het aantal files zelfs 65 procent lager dan in ‘ijkjaar’ 2019.

„Vóór de coronacrisis werd altijd gezegd: als je een paar procent van het wegverkeer uit de spits haalt, dan ben je de files kwijt”, zegt Arnoud Broekhuis van de ANWB. „Iedereen heeft de afgelopen anderhalf jaar kunnen ervaren dat dat klopt.”