Schurk of naïeveling? Een duik in de eigenaardige wereld van Sam Bankman-Fried

In Sams wereld klopt uiteindelijk alles wél. Het is een kwestie van logisch nadenken, heel veel kansberekening en zo min mogelijk gezeur over details. Dat is wat blijft hangen na lezing van het onlangs verschenen boek Going Infinite: The Rise and Fall of a New Tycoon. De Amerikaanse bestsellerauteur Michael Lewis beschrijft daarin de razendsnelle opkomst en neergang van Sam Bankman-Fried. Het is een onderwerp dat gemaakt lijkt voor de financieel journalist, bekend van boeken over financiële crises en Wall Street, waaronder The Big Short.

Lewis leert de Amerikaanse ondernemer in 2021 kennen, rond de tijd dat cryptovaluta op recordhoogte stonden en Bankman-Fried een beroemdheid werd in Amerika. De twintiger (nu 31) is de oprichter en eigenaar van onder meer FTX. Dat is een beurs voor handel in cryptoderivaten. Binnen een jaar na de oprichting in 2019 is FTX uitgegroeid tot een miljardenbedrijf.

Amerikanen smullen van het verhaal over de hoogbegaafde Bankman-Fried, altijd in korte broek en met wilde krullen. Als in november 2022 blijkt dat het binnen zijn bedrijven een chaos was en miljarden dollars van klanten oneigenlijk zijn besteed, is de ontgoocheling net zo groot. Van knuffelcryptokoning wordt Sam Bankman-Fried (vaak aangeduid als ‘SBF’) het symbool voor alles wat verrot is in de wereld van het snelle digitale geld. In december 2022 wordt hij gearresteerd. Begin oktober begon de rechtszaak tegen SBF. Hij zou levenslang kunnen krijgen voor wat neerkomt op wanbeheer, bedrog en verduistering van miljarden dollars van klanten.

De auteur had ongekende toegang tot Bankman-Fried en een aantal van zijn naaste collega’s. Het boek staat daardoor vol smakelijke details en leest soepel, soms als een reconstructie, soms als een journalistieke reportage. Lewis beschrijft SBF met een welwillende blik.

Lewis is vanaf het moment dat hij SBF ontmoet gefascineerd en duidelijk ook gecharmeerd. De twintiger is anders dan de snelle Wall Street-jongens waar Lewis in zijn werk meestal mee te maken heeft. Hij denkt razendsnel en is uiterst rationeel. Ook heeft hij een ander gevoelsleven dan de gemiddelde mens, zo blijkt onder meer uit een brief aan zijn minnares waaruit Lewis citeert: „Op tal van manieren heb ik niet echt een ziel (…) je zou kunnen zeggen dat mijn empathie nep is, mijn gevoelens nep zijn en mijn gelaatsuitdrukking nep [is]. Ik voel geen geluk.”

„Hij beweegt zich door de wereld op de enige manier die hij kent”, beschrijft Lewis, na een komische scène waarin SBF tijdens het gamen een Zoom-gesprek voert met de invloedrijke hoofdredacteur van Vogue die hem strikt voor een gala (waarop hij niet verschijnt).

Videogames met onvoorspelbare situaties halen het beste in hem boven. Ze vereisen inschattingen onder zware tijdsdruk. Daarvoor moet je kansberekening loslaten op verschillende scenario’s. Dat gebeurt ook in de flitshandel in effecten, die goed blijkt te passen bij zijn snelle geest en sociale handicaps.

Tonnen voor het analyseren van kapitaalstromen

Het sollicitatieproces voor zijn eerste baan, bij een effectenhandelaar, is een feest voor Bankman-Fried. De sollicitanten moeten urenlang op hoog niveau puzzelen en pokeren. SBF excelleert en wordt aangenomen. Hij is begin twintig en krijgt tonnen per jaar voor het analyseren van kapitaalstromen en speculeren op de schommelingen daarin. Al snel ontdekt hij een markt waar de schommelingen en inefficiënties nog veel groter zijn, waardoor er meer te verdienen is: die van de cryptovaluta.

Het continu berekenen van kansen gebeurt niet alleen in de flitshandel, maar ook in het ‘effectief altruïsme’. De filosofie achter deze liefdadigheidsbeweging is dat je kunt berekenen hoe je zoveel mogelijk positieve impact op de mensheid hebt en daar naar leeft. Bankman-Fried sluit zich erbij aan.

Positieve impact drukken de effectieve altruïsten uit in mensenlevens. Je zou daarom arts kunnen worden. Of politicus. Maar een route is ook zoveel mogelijk geld te verdienen zodat je politieke besluitvorming kunt beïnvloeden. Het is duidelijk welke route SBF voor zichzelf ziet. Hij speelt even met de gedachte Donald Trump te betalen om niet meer verkiesbaar te zijn. Voor 5 miljard was dat volgens Lewis mogelijk geweest.

SBF denkt dat de snelste manier om geld te verdienen met cryptoderivaten is. Maar handelen daarmee is in de VS en Europa verboden. Daarom begint hij zijn beleggingsfirma Alameda Research in Hongkong, dat dan net nieuwe cryptowetten heeft aangenomen die het mogelijk maken. Omdat Hongkong steeds meer anti-crypto wordt, verhuist hij het bedrijf in 2021 naar de Bahama’s. Dat is dicht bij Amerika, heeft snel internet en net nieuwe cryptoregulering.

Het is in die ‘Bahama-fase’, kort voor de val, dat SBF steeds meer uitgeeft en weggeeft. Dat gebeurt deels rationeel. Er gaat bijvoorbeeld geld naar pandemiepreventie, omdat de altruïsten hebben uitgerekend dat dit de meeste mensenlevens redt. Maar er gaat ook veel naar kansloze politieke campagnes en sponsordeals. Het gebeurt volgens de wetmatigheden in Sams hoofd en niet gecontroleerd door de rest van de bedrijfsleiding, laat staat accountants.

Lewis heeft duidelijk geen hoge pet op van de bekende advocaat en curator John Ray, die de leiding van het bedrijf van Bankman-Fried overneemt om het bankroet af te wikkelen. Ray is naar voren geschoven door een Amerikaanse advocatenfirma die voor FTX werkte. Hij huurt datzelfde kantoor vervolgens in. De hele afwikkeling zou zo’n 200 miljoen dollar aan advocatenvergoedingen kosten. Ray begrijpt niets van de cryptowereld en doet ook weinig moeite die te begrijpen. Hij laat zich erop voorstaan binnen tien minuten te kunnen inschatten of hij een goed mens voor zich heeft, een naïeveling of een crook, een schurk. Sam zit bij de crooks. Lewis, daarentegen, schort zijn oordeel over SBF onderbouwd op, waardoor je dat als lezer ook doet.

Het boek verscheen op de dag dat de rechtszaak begon, die in Amerika als een soap wordt gevolgd. Het zal de beeldvorming over Bankman-Fried waarschijnlijk mede bepalen.