Karel van Eerd laat Jumbo in een roerige tijd achter

In januari 2018 gaf Karel van Eerd een feest omdat hij kankervrij was. Hij wilde het leven vieren en had iedereen uitgenodigd die hem had bijgestaan in zijn ziekteperiode, vertelde zijn jongste dochter Monique later dat jaar tegen NRC. In de daaropvolgende zomer bleek het tóch weer mis: de kanker zat in zijn lymfeklieren – en dus door zijn hele lichaam. De artsen gaven hem nog een paar maanden. Monique, in 2018: „Ons pa is strijdvaardig, heel gedreven. En hij blijft optimistisch.” Toch besefte hij goed dat de kanker onberekenbaar was, zei zoon Frits destijds: „Hij zegt: het kan over een paar weken afgelopen zijn en ik kan nog honderd worden.”

Het was de afgelopen jaren al een paar keer spannend voor Karel van Eerd en zijn naasten, maar elke keer kwam de supermarktondernemer uit Veghel er weer bovenop. Tot nu. Donderdag overleed Van Eerd op 84-jarige leeftijd. Hij was een van de grootste ondernemers van zijn generatie, met volgens tijdschrift Quote een geschat vermogen van 2,9 miljard euro. Karel trouwde in 1965 met Kitty, met wie hij drie kinderen kreeg: Frits, Colette en Monique. Karel en Kitty kregen tien kleinkinderen: zeven jongens, drie meiden.

Tot het eind bleef Karel van Eerd, de ‘pater familias’, aan het werk. Hij is gestorven als president-commissaris van Jumbo, het bedrijf dat hij eigenhandig opbouwde tot de onbetwiste nummer twee in het Nederlandse supermarktlandschap, na marktleider Albert Heijn. Jumbo telt meer dan 700 supermarkten. De omzet bedroeg vorig jaar 9,9 miljard euro en er werken 100.000 mensen.

Lees ook: Frits van Eerd: onconventioneel Jumbo-topman met een (te?) grote liefde voor auto’s

Karel van Eerd is gestorven in een voor het bedrijf zeer roerige tijd. Na jaren van onstuimige groei, waarin Jumbo louter een succesverhaal was, veroorzaakte Frits van Eerd plots een hoop tumult. In september viel de FIOD bij hem binnen en zat de topman van Jumbo dagenlang vast. Nog altijd is niet bekend waarvan Frits precies wordt verdacht, maar duidelijk is wel dat het gaat om witwassen en onzuivere sponsordeals in de motorsport.

Nog maar een jaar eerder stond Karel met zijn vrouw en drie kinderen op een podium in Den Bosch om het honderdjarig bestaan van Jumbo te vieren, dat werd bekroond met het predicaat Koninklijk. Nu de pater familias is weggevallen en het hoogst onzeker is of Frits ooit nog kan terugkeren als topman, is van die vreugde niets over.

ZZZ: Zeer Zuinig Zijn

Karel van Eerd is geboren op 8 april 1938 in Veghel en was de oudste zoon van een gezin met vijf kinderen. Zijn vader had een groothandel (Van Eerdt), waar Karel tijdens schoolvakanties meehielp. Omdat hij al vroeg wist dat hij later in de zaak van zijn vader wilde werken, koos hij voor de kruideniersvakschool in Utrecht. Daarna deed hij nog een opleiding boekhouden. De belangrijkste les die hij van zijn vader leerde? ZZZ: zeer zuinig zijn. Al op zijn achttiende – „Veel te jong”, zei hij daar later zelf over – moest Karel de dagelijkse leiding overnemen van zijn vader. Die had ernstige hartproblemen en moest het op doktersadvies rustiger aan doen.

Al snel vroeg Karel zich af of het niet handiger was als de groothandel rechtstreeks aan de klant ging verkopen, in plaats van aan winkels. Omdat hij geen idee had hoe hij dat moest aanpakken, zelf een supermarkt exploiteren, en zijn vader ook niet, ging hij op studiereis naar de Verenigde Staten. Op zijn 23ste vertrok hij, voor zes weken. Bij Walmart zag hij een tot dan toe in Nederland totaal onbekend fenomeen: every day low price. Altijd lage prijzen dus, in plaats van elke week nieuwe aanbiedingen. Jaren later zou Karel van Eerd dit Walmart-model invoeren bij zijn Jumbo-winkels.

In 1996 voert Karel samen met zijn kinderen de Zeven Zekerheden in, al heeft Jumbo dan pas 37 winkels en stelt de keten nog nauwelijks iets voor. Jumbo belooft de laagste prijzen, het grootste assortiment en de beste service. Gestaag begint Jumbo te groeien, maar het gaat pas echt hard als het bedrijf andere supermarkten overneemt. In 2006 koopt het Brabantse familiebedrijf twaalf Konmar-winkels. In 2009 lijft het heel Super de Boer in, voor 550 miljoen euro. Een opmerkelijke en gewaagde stap, want Super de Boer heeft op dat moment 300 winkels en Jumbo maar 128. Vlak hierna slaat Jumbo weer toe: het neemt voor 900 miljoen euro C1000 over van private-equitymaatschappij CVC. In één klap is Jumbo uitgegroeid tot een grote speler. Op Karels werkkamer lag een helm met daarop de tekst ‘AH here we come’.

De omzetten in een schriftje

Vlak voor de explosieve groei stapte Karel van Eerd over naar de raad van commissarissen. Vanuit zijn nieuwe rol waakte hij over de Jumbo-formule: de expansie mocht niet ten koste gaan van de Zeven Zekerheden. Enorme bankleningen of niet, de klant móést centraal blijven staan. Karel, die iedere week alle omzetten van alle winkels in een schriftje schreef, had het feilloos in de gaten als een winkel achteruit holde – ook al had Jumbo er intussen meer dan zeshonderd. Het befaamde schriftje kwam ook bij kerstdiners op tafel, dan stelde Karel quizvragen over de kerstomzet. Raad eens, zei hij dan, welke winkel de meeste omzet per vierkante meter heeft behaald?

Hoewel Karel het grootste deel van zijn leven heeft gewijd aan het familiebedrijf, bestond zijn leven uit meer dan werken alleen. Hij was een begenadigd jazzpianist, en trad regelmatig op met zijn band Birdie Seven. Verder was hij een schaats- en wielerfanaat – Jumbo sponsort niet voor niets de schaats- en wielerploeg Jumbo-Visma – en voetballiefhebber (PSV). Ook bezocht hij vaak de F1-races van Max Verstappen, die eveneens wordt gesponsord door Jumbo. Wekelijks was hij op zijn eigen golfbaan te vinden, The Duke in Nistelrode, waar Kitty hem steevast inmaakte. Maar hij kon ook thuis bij de kachel zitten met een kruiswoordpuzzel.

Voor zijn kinderen was hij streng. Niemand mocht denken dat ze als ‘zoon of dochter van’ werden voorgetrokken. Complimenten gaf hij zelden. Maar naarmate hij ouder werd, gebeurde dat zo nu en dan toch. Op een dvd die wijlen Willibrord Frequin maakte voor Karels tachtigste verjaardag, zei Karel het „fantastisch” te vinden om met zijn drie kinderen samen te werken. „Ik ben nooit zo complimenteus, dus ik vind het fijn om dat een keer te zeggen in een filmpje dat mijn kinderen straks te zien krijgen. Jongens, ik ben hartstikke trots op jullie!”

In dezelfde film kreeg Karel de vraag of hij intussen niet eens van zijn pensioen moest gaan genieten. Het antwoord? „Nee, nee, nee, ik zal nooit stoppen.”

Lees ook dit profiel van NRC uit 2018 over Karel van Eerd: ‘De pater familias van Jumbo schrijft nog elke week alle omzetten op’.