Een ‘Singapore aan de Theems’ is Londen nooit geworden

Het is druk rond lunchtijd in de bar van de Royal Exchange, in het hart van de Londense City. Op de tafels is het een komen en gaan van flessen witte wijn en kopjes koffie. Obers brengen borden risotto en spaghetti met kreeft rond in het historische gebouw, waar ooit de Londense beurs in huisde.

Hier, in het financiële centrum van de Britse hoofdstad, is het tempo van de voorbijgangers net wat hoger dan in andere Londense wijken. De koffie en de cocktails zijn hier ook net een tandje duurder, en het aandeel mannen op straat is groter. Voor 8 pond (9 euro) laten ze hun schoenen poetsen in de hal van één van de glazen kantoortorens -– je moet zelfs even wachten voor je aan de beurt bent.

In de bar, gerund door het chique warenhuis Fortnum & Mason, rekent een bankier snel de koffie af voor hem en zijn afspraak voordat hij terug naar kantoor beent. Van de Britse uittreding van de Europese Unie heeft hij weinig gemerkt, zegt hij. Dat komt ook doordat NatWest, de bank waar hij voor werkt, een nationale bank is. Maar om hem heen kregen vrienden een keuze voorgelegd: willen ze naar het kantoor van hun bank in Frankrijk of Duitsland? „Zij hebben moeten verhuizen.”

De Londense City is hét Brexit-prestigeproject. Als de Britse regering ergens wil laten zien dat het einde van het lidmaatschap van de Europese Unie goed uitpakt voor het Verenigd Koninkrijk, dan is het hier. Vrij van het ‘knellende Europese regime’ zouden de financiële dienstverlening en dus ook de economie kunnen floreren. Dit narratief – de City als dynamisch en competitief Singapore aan de Theems – stamt al uit de tijd van het EU-referendum in juni 2016 en leeft nog steeds bij de huidige regering. De Brexit is „een gouden kans” voor de City, zei minister van Financiën Jeremy Hunt vorige maand nog.

Verschuiving van handel

Toch was vlak na het referendum – een kleine meerderheid van de Britten koos voor ‘leave’ – de schok groot in de City. De internationale banken, die vaak met hun Europese hoofdkantoor in Londen zaten, waren juist tegen uittreding geweest. Wat zij vreesden, gebeurde een paar jaar later ook: er kwam een ‘harde’ Brexit, die hun beweegruimte tussen het VK en de EU sterk beperkte.

Sinds de officiële Brexit, drie jaar geleden, heeft bijna de helft van de grote Britse financiële dienstverleners activiteiten en personeel naar het vasteland van Europa verplaatst, blijkt uit de laatste Financial Services Brexit Tracker van advieskantoor EY. Om daar toch actief te kunnen blijven. Het gaat volgens EY om zo’n 7.000 werknemers die hebben moeten verhuizen.

Begin 2021 kwam nog een Brexit-effect aan het licht: voor het eerst werd in Amsterdam een hoger bedrag aan aandelen verhandeld dan in Londen. Traditioneel was Londen dé Europese plek voor aandelenhandel. Werd eerst tussen de 5 en 10 procent van de aandelen binnen de EU in Amsterdam verhandeld, na de Brexit groeide dit tot 30 procent, zegt Hanzo van Beusekom, die bij de Autoriteit Financiële Markten toezicht houdt op de kapitaalmarkten. „Grotendeels komt dat door de verschuiving van handel uit Londen.”

Begin 2021 kwam nog een Brexit-effect aan het licht: voor het eerst werd in Amsterdam een hoger bedrag aan aandelen verhandeld dan in Londen

Met de handel in obligaties en derivaten is hetzelfde gebeurd. Ze hadden die verschuivingen bij de AFM wel zien aankomen, maar Van Beusekom was wel verrast over de grootte ervan. Tot nu toe is die ook bestendig gebleken, zegt hij. En eind vorig jaar verloor Londen nog zo’n statussymbool: de financiële omvang van de beurs van Parijs was ineens groter van die van Londen.

Hoe erg is dat nu allemaal voor de City? Nog altijd staat Londen op nummer twee in de Global Financial Centres Index, de ranglijst van belangrijkste financiële centra ter wereld, na New York. De volgende Europese stad op de lijst is Parijs en die staat pas op nummer tien.

Ook het aantal banen dat in de financiële sector verloren is gegaan, is lager uitgevallen dan de angstige voorspellingen van een grote exodus, toen het referendum net was geweest. Sinds het Britse vertrek uit de EU is het aantal werknemers in de sector met 61.000 afgenomen, blijkt uit een analyse van denktank New Financial. Op de totale omvang van ruim 1 miljoen werknemers in de financiële dienstverlening kun je zeggen: valt mee.

Ook als het op beursgangen aankomt – dan gaat het dus om het aantrekken van nieuwe handel – verslaat Londen de rest van Europa nog met gemak. Vorig jaar gingen in Londen 45 bedrijven naar de beurs, dat was vier keer zoveel als in Parijs. En in Amsterdam waren er maar vier beursgangen.

„Londen is een wereldspeler gebleven”, zegt AFM-bestuurder Van Beusekom. „De stad is een stukje Europa kwijtgeraakt, maar in Europa is er niet één nieuwe belangrijke speler opgestaan.” De EU-lidstaten hebben onvoldoende samengewerkt om één stad het aantrekkelijkste alternatief en dus een serieuze concurrent voor Londen te maken. Handel ging naar Amsterdam, vermogensbeheer naar Dublin en Luxemburg en de bedrijven voor advisering over overnames en beursgangen verhuisden naar Parijs en Frankfurt.

Londen is een wereldspeler gebleven. De stad is een stukje Europa kwijtgeraakt, maar in Europa is niet één nieuwe belangrijke speler opgestaan

Hanzo van Beusekom AFM

En dus is in praktijk van de Brexit in de City weinig meer te merken. Voor grote investeerders – denk aan private equity en hedgefondsen – is er weinig veranderd. „Het draait ook om de aanwezigheid van de allerbeste adviseurs en advocaten, om liquiditeit. En dat is er allemaal nog”, zegt een Nederlander die bij een internationale zakenbank werkt en anoniem wil blijven. „Er zit zoveel geld in Londen.”

Nu pas een plan

Maar om te zeggen dat de City weet te profiteren van de Brexit en een sterkere positie heeft verkregen – dat is zeker níet het geval. Dat komt vooral doordat „tot nu toe maar weinig is gebeurd om te proberen zoiets te realiseren”, zegt Barbara Casu, hoogleraar bankieren aan de City-universiteit in Londen. „De omstandigheden waren uitzonderlijk de afgelopen jaren, met eerst een pandemie en daarna een oorlog die uitbrak, maar ook de politieke wil ontbrak.”

Pas eind vorig jaar is de regering met een plan gekomen om de regels voor de financiële sector flexibeler en aantrekkelijker te maken. Minister van Financiën Jeremy Hunt presenteerde in december daar een set maatregelen voor, die hij de Edinburgh Reforms doopte. Één opvallende: Hunt wil de regel versoepelen dat banken hun zakenbank en consumententak goed van elkaar moeten scheiden (ringfencing). Die regel werd na de financiële crisis van 2008 ingevoerd om ‘gewone’ consumenten te beschermen. Het ironische is dat dit geen EU-wet, maar een puur Britse maatregel was.

Hoogleraar Casu denkt niet dat de maatregelen veel zullen uithalen. „Ze komen neer op het hoognodige onderhoud van de bestaande regels. Af en toe moet je kijken of je wetgeving nog op orde is. Maar zoiets doet de EU net zo goed.” Ook binnen Hunts eigen partij klonk kritiek: hij overdrijft het effect van zijn plannen, zei Lagerhuislid Harriett Baldwin in de Financial Times, ze is voorzitter van de commissie die het financiële beleid beoordeelt. En ze noemt Hunt „onoprecht” door het pakket te presenteren als een resultaat van Brexit-vrijheden.

De NatWest-bankier in de Royal Exchange had nog niet eens gehoord van Hunts plannen – echt leven doen die plannen dus niet in de City. Op de bonusmaatregel na misschien: in de EU mogen bankiers in principe maximaal één keer hun vaste salaris aan bonus ontvangen. Daar wil Hunt vanaf. „Maar dat leidt onder bankiers eerder tot teleurstelling dan tot blijdschap”, zegt een zakenbankier, die ook anoniem wil blijven, omdat hij niet met de pers mag praten. Sinds het maximum voor bonussen werd ingevoerd, zijn banken namelijk hogere basissalarissen gaan betalen. Die zouden ze straks dan weer kunnen verlagen.

Markten op hol

Een Singapore aan de Theems, gaat het er ooit nog van komen? Het probleem is dat de politieke beweegruimte om echt grote dereguleringen door te voeren, vorig jaar in één klap is weggevallen. Flitspremier Liz Truss joeg de financiële markten vorig jaar angst aan met haar onaangekondigde en vooral ongedekte belastingverlagingen voor bedrijven en werknemers met de hoogste inkomens. Als gevolg stegen de rentes en verloren de markten vertrouwen in het financiële beleid van de Britse regering. Ministers passen dus wel op met al te drieste maatregelen die de markten weer op hol kunnen brengen.

Tot nu toe komen de positieve veranderingen vooral van bedrijven in de City zelf, ziet Barbara Casu. Ze proberen voorop te lopen bij nieuwe vormen van duurzame financiering en digitale betalingen. „Het grote financiële ecosysteem dat de City heet, is misschien iets van zijn glans verloren, maar het functioneert ondanks alles nog steeds.”