Russisch geld heeft Vitesse ver gebracht in Europa

De Geldredome is uitverkocht en dat gebeurt niet vaak. 24.000 mensen willen donderdagavond getuige zijn van een bijzonder voetbalverhaal. AS Roma, gecoacht door José Mourinho, komt op bezoek om tegen Vitesse te spelen in de achtste finale van de Conference League. Niemand die had verwacht dat Vitesse zo laat in het seizoen nog Europees zou spelen. Een meer dan bijzondere wedstrijd.

Toch gaat het weinig over voetbal in Arnhem. Het is onrustig bij Vitesse, mild uitgedrukt. De invloed van de oorlog in Rusland – de club heeft een Russische eigenaar – werd de afgelopen weken verweven met geweld en hooliganisme. Wat is er aan de hand bij Vitesse?

1 Hoe nauw zijn de banden tussen Vitesse en Rusland?

Vitesse is een van de weinige clubs in West-Europa met een Russische eigenaar. In mei 2018 werd Valeri Ojf grootaandeelhouder van de club. Hij nam het aandelenpakket over van Aleksandr Tsjigirinski, eveneens een Rus. Hij zou weer banden hebben met Roman Abramovitsj – een goede bekende van de Russische president Vladimir Poetin. Abramovitsj was de eerste rijke Rus die een voetbalclub in een West-Europese competitie kocht: in 2003 werd hij eigenaar van Chelsea.

Ojf is belangrijk voor Vitesse. Van levensbelang. Hij stak, via een brievenbusfirma, volgens verschillende media al zo’n honderdvijftig miljoen euro in de club. Hij dekt daarmee de jaarlijkse verliezen, blijkt ook uit de jaarverslagen. Zou Ojf vertrekken, dan staat Vitesse – nu als financieel gezond beoordeeld door voetbalbond KNVB – er ineens veel slechter voor.

Maar waar het geld van Ojf precies vandaan komt, en of dat vermogen getroffen kan worden door sancties tegen Rusland, is niet duidelijk. Op dit moment staat Ojf niet op de sanctielijsten; Vitesse gaat ervan uit dat de oorlog financieel „geen significante gevolgen” zal hebben.

Lees ook: Het internationale voetbal is slapend de oorlog in gewandeld

2 Hoe heeft Vitesse op de oorlog gereageerd?

Het opvallende was dat Vitesse in eerste instantie helemaal niet reageerde. Nadat Rusland op 24 februari buurland Oekraïne was binnengevallen, moest ook de sportwereld zich tot die nieuwe werkelijkheid verhouden. Dat gebeurde behoorlijk eensgezind. De Champions League-finale werd door de Europese voetbalbond UEFA verplaatst van Sint-Petersburg in Rusland naar Parijs in Frankrijk. Toernooien in Rusland en Wit-Rusland – bondgenoot in de oorlog tegen Oekraïne – werden massaal geannuleerd. Sponsorcontracten met Gazprom, het Russische staatsoliebedrijf, werden door sportclubs- en bonden verscheurd. Veel Russische en Wit-Russische sporters mochten niet meer meedoen aan wedstrijden, en zeker niet onder de vlag van hun land. Woensdag nog schreven ministers en staatssecretarissen uit 37 landen een brief waarin ze een algehele boycot van de (Wit-)Russische sport steunden.

Roman Abramovitsj maakte een week geleden bekend dat hij Chelsea gaat verkopen. Vermoedelijk wil hij de club behoeden voor de mogelijke gevolgen van economische sancties die wereldwijd worden opgelegd aan Russische oligarchen. Of iets dergelijks ook voor Vitesse dreigt, is onbekend. Want de club heeft zich bijzonder stil gehouden na de Russische invasie van Oekraïne.

Meteen na de inval van de Russen, op 24 februari, liet Vitesse publiekelijk alleen weten „de huidige ontwikkelingen [te] volgen”, maar daarna volgde niets. Pas op vrijdag 4 maart publiceerde Vitesse een persbericht. „Iedereen bij Vitesse is diep geschokt over de huiveringwekkende situatie in Oekraïne. Vitesse spreekt zich uit voor vrede en vindt het hartverscheurend om het nieuws uit Oekraïne te horen, lezen en zien”, schreef de club. Tijdens het Eredivisieduel tegen Sparta, afgelopen weekend, volgden verschillende acties die in het teken stonden van de ‘V van Vrede’. Zo maakten de spelers voorafgaand aan de wedstrijd het vredesteken. Opvallend is dat Vitesse nog altijd – net als Rusland – niet spreekt van een „oorlog” of „invasie”, maar van een „situatie”.

3 Is er een link met Chelsea-eigenaar Abramovitsj?

Valeri Ojf geldt als vriend en zakenpartner van Abramovitsj, een goede bekende van de Russische president Vladimir Poetin. Volgens verschillende media kennen Ojf en Abramovitsj elkaar al sinds hun studententijd in Moskou. Net als Abramovitsj maakte Ojf fortuin in de Russische mijnbouwsector en olie- en gasindustrie. Details over zijn zakenverleden zijn niet bekend. Ook is onduidelijk hoe groot zijn vermogen is en of hij een directe band onderhoudt met Poetin. Ojf was van 2004 tot 2008 ook politicus in Rusland – niet in de oppositie.

Ojf werkte voor verschillende bedrijven van Abramovitsj, zoals Sibneft (later Gazprom Neft) en goudwinningsbedrijf Highland Gold Mining. Ook was hij directeur van Millhouse Capital, dat de bezittingen van Abramovitsj beheert. Ojf past daarmee in het profiel van zijn voorgangers Alexander Tsjigirinski en Merab Jordania (uit Georgië), eveneens zakenmannen uit het netwerk van Abramovitsj. Als gevolg van die relaties kwamen de voorbije twaalf jaar tientallen Chelsea-huurlingen naar Arnhem. Bekendste voorbeeld is aanvaller Mason Mount, die na een periode bij Vitesse doorbrak in het eerste elftal van de Londense topclub.

In 2015 onderzocht de KNVB de banden tussen Vitesse en Chelsea maar vond „geen aanwijzingen dat Chelsea zeggenschap heeft in het beleid van Vitesse”.

Lees ook: De Oekraïense topclub Sjachtar Donetsk is al acht jaar op de vlucht voor geweld

4 Hoe kwam de Russische eigenaar langs de licentiecommissie van de KNVB?

Dat ging zonder moeite. Valeri Ojf nam de aandelen van Vitesse over in mei 2018. De regels die bepalen dat de KNVB vóóraf toetst of iemand eigenaar mag worden van een Nederlandse profclub, gingen twee weken later pas in. Dat betekent dat de overname door Ojf „minder intensief is getoetst”, laat een woordvoerder van de voetbalbond weten.

Onder de huidige regels moet een investeerder in een voetbalclub duidelijkheid geven over de herkomst van zijn vermogen. Naar eventuele connecties met een buitenlands regime wordt niet gevraagd. De bond doet er ook geen onderzoek naar. Wel moeten investeerders in voetbalclubs, mits ze meer dan een kwart van de aandelen kopen, een „plausibele uitleg kunnen geven waarom en op welke wijze [ze] in de betaaldvoetbalorganisatie gaan investeren”. Waarom Ojf Vitesse heeft uitverkoren om miljoenen aan te spenderen, is niet bekend.

Sinds de nieuwe regels voor eigenaren gelden, heeft de KNVB één overname afgekeurd. Dat was in 2019, toen Kakhi Jordania, de zoon voormalig Vitesse-eigenaar Merab Jordania, eerstedivisionist FC Den Bosch wilde overnemen. Hij kon onvoldoende duidelijk maken waar hij zijn geld mee verdiende.

5 Wat is er nog meer aan de hand in Arnhem?

De Russische eigenaar is niet de enige zorg. De wedstrijd tegen Sparta werd afgelopen weekend in de blessuretijd gestaakt nadat een supporter het veld betrad, er een bierbeker naar de doelman van Sparta werd gegooid en vuurwerk ontplofte in de buurt van een cameraman. Vitesse stond op dat moment met 1-0 achter. De laatste minuten moeten nog worden uitgespeeld, maakte de KNVB deze week bekend. Het was niet het eerste incident rond Vitesse dit jaar. Tijdens de rust van een wedstrijd tegen PSV is volgens Vitesse een dronken sponsor agressief de kleedkamer binnengedrongen. Bovendien waren er zware rellen rond de derby tegen NEC in Nijmegen.