Rusland maakt zich op voor de strijd om Cherson, burgers moeten wijken

Het Kremlin voelt de druk van de Oekraïense krijgsmacht op de Zuid-Oekraïense stad Cherson. Dinsdag kondigde de Russische president Vladimir Poetin de staat van beleg af in de vier door Rusland illegaal geannexeerde gebieden: Cherson, Loehansk, Donetsk en Zaporizja. Eerder op de dag riepen collaborerende lokale bestuurders in Cherson-Stad de bewoners op de stad te verlaten. Het gaat om vijftig- tot zestigduizend mensen.

De staat van beleg werd afgekondigd, „rekening houdend met het feit dat gewapend geweld wordt gebruikt tegen de territoriale integriteit van de Russische Federatie”, aldus president Poetin. De krijgswet gaat donderdag in. De vier bezette Oekraïense gebieden komen hierdoor onder nog strengere controle te staan van het Kremlin. Wat de staat van beleg concreet inhoudt, is nog onduidelijk.

De woorden van Sergej Soerovikin moeten zijn doorgedrongen tot in het Kremlin. Soerovikin, deze maand aangesteld als Ruslands bevelhebber in Oekraïne, zei op een video woensdag „moeilijke beslissingen” niet uit te sluiten en noemde de situatie rond de stad „gespannen”. Hij moet de oorlog zien te winnen aan de hand van zijn handelsmerk: hevige bombardementen op burgervoorzieningen. Vandaar zijn bijnaam ‘generaal Armageddon’.

Maar nu staat Soerovikin wellicht voor de Russische overgave van het bezette Cherson. De Oekraïense strijdkrachten rukken op richting die stad en Soerovikin lijkt Rusland voor te bereiden op een mogelijke nederlaag: „Onze plannen in de stad Cherson hangen af van de tactische, militaire situatie – die niet eenvoudig is”, zei Soerovikin.

Druk op het Zuiden

Sinds de zomer voeren de Oekraïense strijdkrachten, met behulp van westerse wapens, in het zuiden de druk op de Russische krijgsmacht op. Ten zuiden van de stad Kryvy Rih wisten ze al meerdere dorpen te bevrijden. En Oekraïne bombardeert voor Rusland cruciale bevoorradingslijnen en strategische bruggen. Vanuit de Oekraïense officiële kant komt er niets naar buiten over een naderend offensief.

Collaborerende bestuurders droegen burgers op uit de stad te evacueren

De met Rusland collaborerende lokale bestuurders motiveerden de evacuatie van burgers dinsdag met de mededeling dat zij het leger dan „niet hinderen” bij de verdediging van de stad. Kirill Stremoöesov maant via zijn Telegramkanaal mensen om „de stad zo snel mogelijk te verlaten” en meent dat Oekraïne „zeer binnenkort een offensief op Cherson zal beginnen”. Hoofd van het collaborerende stadsbestuur Vladimir Saldo zegt dat een deel van de stad wordt geëvacueerd in afwachting van een „grootschalig offensief” door Oekraïense troepen. Deze burgers krijgen een veilige doorgang „dieper Rusland in”. Critici noemen zulke evacuaties deportaties.

Zwarte Zee

Cherson geldt als een hoofdprijs voor Kiev. Als Oekraïne erin slaagt de havenstad te bevrijden betekent dit de eerste grote stad die Oekraïne terug in handen krijgt sinds het begin van de Russische invasie in februari. Oekraïne verstevigt dan ook de controle rond de zuidkust en de toegang tot de Zwarte Zee, wat economisch van belang is voor de export.

Daarnaast kan Oekraïne Cherson als springplank gebruiken om door te stoten naar de Krim, het door Rusland in 2014 geannexeerde schiereiland. Bovendien zou de bevrijding van Cherson het Oekraïense geloof in de overwinning verder omhoog stuwen.

De Oekraïense president vroeg de bevolking minder elektriciteit te gebruiken

Een succesvol Oekraïens offensief zou een pijnlijke en morele nederlaag betekenen voor Rusland. Het is de enige grote stad in Russische handen aan de linkerkant van de rivier de Dnjepr. Oorspronkelijk was het idee om via Cherson en Mikolajiv door te stoten naar Odessa. Deze steden heeft Rusland niet kunnen veroveren. Poetin zou eerdere verzoeken van commandanten om zich terug te trekken uit Cherson hebben afgewezen.

Aan de ene kant staat Soerovikin mogelijk voor de taak om een pijnlijke boodschap over Cherson aan Poetin over te brengen, aan de andere kant doet hij zijn bijnaam van ‘generaal Armageddon’ eer aan. Sinds hij aantrad als bevelhebber in Oekraïne bombardeert Rusland de Oekraïense energie- en civiele infrastructuur. Dit begon op 10 oktober met raket- en dronesaanvallen op Oekraïense steden en voorzieningen en gaat sindsdien door.

Lees ook: Zelfs de Russische nationalisten zwijgen nu

Met de winter op komst bedreigen zulke bombardementen de water- en elektriciteitstoevoer. President Volodymyr Zelensky zei dinsdag dat 30 procent van de Oekraïense elektriciteitscentrales in de afgelopen acht dagen is vernietigd. De stad Zjytomyr, ten westen van de Oekraïense hoofdstad, kwam zonder stroom en water te zitten na Russische aanvallen deze week. Ook andere delen van Oekraïne hebben te maken met stroomuitval. De Oekraïense president vroeg de bevolking vorige week om minder elektriciteit te gebruiken, met name in de avondpiekuren, om het netwerk niet te veel te belasten.

‘Historische mijlpaal’

Ook de export van elektriciteit naar de Europese Unie is noodgedwongen stilgelegd. Eind juni was Oekraïne juist begonnen met de verkoop van stroom, omdat het land zelf door de oorlog significant minder verbruikte. Dit voorjaar, midden in de oorlog, is daarvoor speciaal het Oekraïense elektriciteitsnet versneld ‘gesynchroniseerd’ van het Russische naar het Europese.

De Europese Commissie noemde dat toen een „historische mijlpaal” in de relatie en een manier om in Oekraïne „de lichten aan te houden in deze donkere tijden”, onafhankelijk van Rusland. Al was het op z’n minst óók een praktische win-win: extra inkomsten voor Oekraïne (de hoop was 1,5 miljard euro dit jaar), extra niet-Russische stroom voor de EU.

Na Russische raketaanvallen op energie-infrastructuur is deze handel vorige week dinsdag gestopt. Dat was nodig, zo verklaarde het ministerie van Energie, om het eigen systeem te “stabiliseren”. Een datum waarop de handel weer kan worden hervat, is niet bekendgemaakt.