De regering van Gabon heeft een rechtszaak aangespannen om restitutie af te dwingen van een zeldzaam negentiende-eeuws houten masker dat in maart in Frankrijk is geveild voor 5,25 miljoen euro. Het masker zou omstreeks 1917 gestolen zijn door Victor Fournier, een koloniale gouverneur die het toentertijd meenam naar Frankrijk.
Het is een onverwachte wending in een juridisch gevecht dat in Frankrijk veel aandacht trekt. Een hoogbejaard Frans echtpaar vond bij het uitruimen van hun vakantiewoning een Afrikaans masker. Dat verkochten ze september vorig jaar voor 150 euro aan een lokale antiquair.
De handelaar hield stil dat het om iets bijzonders ging. Met dendrologisch onderzoek stelde hij vast dat het gebruikte kaashout uit de negentiende eeuw dateerde. En op zijn verzoek achterhaalde de tuinman van het bejaarde echtpaar, in ruil voor een deel van de opbrengst, op slinkse wijze de voor verzamelaars zo belangrijke herkomstgeschiedenis van het masker.
Lees ook Rechtszaak: mag een handelaar een miljoenenwinst maken op een Afrikaans masker?
Dwaling
De grootvader van de bejaarde man nam het masker in 1917 mee uit Gabon. Het is een van circa twaalf bewaard gebleven maskers van het Ngil-genootschap. Kunsthistorisch zijn deze van groot belang, ook omdat kunstenaars als Picasso en Modigliani inspiratie ontleenden uit deze maskers.
Het echtpaar spande een rechtszaak aan nadat ze in de krant over de miljoenenopbrengst lazen. Ze beschuldigden de antiquair van dwaling. In hoger beroep werd hun klacht „in principe gegrond” verklaard. De netto veilingopbrengst van 3,1 miljoen euro is bevroren, en in december volgt de inhoudelijke behandeling van het geschil.
De autoriteiten in Gabon werden op het masker geattendeerd door de actiegroep Collectif Gabon Occitanie. Bij de veiling in maart verkondigde de actiegroep al luidkeels dat het masker gestolen was van hun voorvaderen. „Gabon wordt wakker”, postte Olivia Betoe eind oktober in een bericht op X . Zij is een van de twee advocaten die Gabon inschakelde om het masker te vorderen. Op Facebook berichtte Mbone Nze Gondjout, een van de leden van het Collectif Gabon Occitanie, enthousiast over de juridische claim: „Als ik bedenk dat dit allemaal begon met een klein protest van mijn vereniging, en nu praat de hele wereld erover. We brengen ons masker naar huis!”
Frankrijk kolonialiseerde Gabon tussen 1885 en 1960. Gedurende die periode hebben gewapende troepen vele grondstoffen en culturele eigendommen uit het land gestolen. Een onbekend aantal van de verdwenen kunstvoorwerpen bevindt zich in publieke en private collecties wereldwijd.
