Pride Amsterdam: deze lhbtqia+-series, -podcasts en films zijn de moeite waard

Lhbtqia+, een letterbrij die voor sommigen voer is voor grappen. Maar waar stáán die letters voor, of beter: voor wie? Hoe is het om gay te zijn in een land waar dat niet is toegestaan? Of als topsporter? Hoe ga je om met mensen die denken dat je biseksualiteit een ‘fase’ is? Ter ere van Pride Amsterdam – van 30 juli tot en met 7 augustus – zet NRC lees-, kijk- en luistertips op een rij voor iedereen die zich wil verdiepen in de queergemeenschap.

Boeken met een homoseksueel, biseksueel of transgender hoofdpersonage

1 Over de liefde Doeschka Meijsing

Een roman over lesbische liefde, liefdesverdriet, en over schaamte en de vernietigende kracht daarvan. Philippa’s geliefde, een vrouw, verlaat haar voor een man. In haar depressie vraagt Philippa zich af of ondanks de openstelling van het huwelijk en homotrots het verraad niet gewoon past in een beeld van de natuurlijke orde die zich herstelt. Over de liefde leest als een essay, een verkenning van de betekenis van liefde en verdriet.

2 Zwemmen in het donker Tomasz Jedrowski

In NRC schrijft onze redacteur Menno Sedee dat hij nog nooit zo zwijmelde als bij de roman Call me by your Name. Niet omdat dit het beste boek is dat hij ooit las, maar omdat hij zich herkende in de hoofdpersoon en hem bijna wérd. Een roman waarin homoseksualiteit niet wordt geproblematiseerd, geen reden is voor geweld of zelfhaat. Dat vond hij ook terug in Zwemmen in het donker. Maar waar Call my by your Name blijft hangen binnen het puberale jongensbrein voegt Jedrowski aan zijn roman nog een politieke laag toe uit de jaren tachtig in Polen. Het is een problematische omgeving voor een jonge homo, eentje die nog altijd actueel is.

3 Detransitie, baby Torrey Peters

Een boek voor wie in de wereld van de trans personages wil duiken en iets van de ervaring van trans vrouwen wil begrijpen. In het onlangs vertaalde Detransitie, baby zet Torrey Peters met veel liefde en humor drie personages met verschillende genderidentiteiten tegenover elkaar. Als Ames, voormalig trans vrouw, tot zijn verrassing zijn vriendin zwanger maakt, wil hij wel ouder zijn, maar geen vader. Hij stelt voor zijn ex Reese bij het ouderschap te betrekken. Zij wil niets liever dan moeder worden, maar kan als trans persoon geen eigen kinderen krijgen. Krijgt hij de twee vrouwen zover om het ouderschap met hem, en elkaar, te delen? Detransitie, baby toont welke rol gender speelt in de relaties tussen mensen en hoe iedereen erdoor bepaald wordt, bewust of niet.

4 De geschiedenis van mijn seksualiteit Tobi Lakmaker

De verteller in De geschiedenis van mijn seksualiteit, een Amsterdamse millennial, voelt zich onvrouwelijk, valt op vrouwen en weet niet waar het heen moet. Dus vertelt ze [ten tijde van het schrijven van het boek heette Lakmaker nog Sofie, inmiddels is het ‘hij’, red] maar raak over haar rommelige (seks)leven: mannen, vrouwen, niemand, eenzaamheid, angst – en veel grappige anekdotes. Als lezer word je meegenomen in de ontdekkingstocht van de hoofdpersoon naar haar seksuele identiteit. Met een vrolijke baldadigheid verhaalt Lakmaker over de worstelingen met genderidentiteit.

Lees ook: Bingereaden: gekmakend spel van afstoten en aantrekken.

Documentaires voor wie meer wil weten over queer zijn

1Paris is Burning Jennie Livingston

Een absolute klassieker en verplichte kost is de documentaire Paris is Burning (1990), over de ‘ballroom culture’ in New York City in de jaren tachtig. Voor vele vooral Afro-Amerikaanse, Latinx queer en ook met name trans personen waren de ‘balls’, enorme nauwgezette competities met mode en dans waaraan je meedeed met je ‘huis’, een veilige plek. Op straat werden ze verketterd, daar werden ze omarmd. Paris is Burning is met name zo essentieel omdat vele populaire dingen in latere ‘queer culture’ – dat sowieso heel veel te danken heeft aan onder meer ‘black culture’ – daar voor het eerst een podium kregen. Denk alleen al aan het vocabulaire, van ‘shade’ tot ‘reading’. Niet voor niets refereert het immens populaire programma RuPaul’s Drag Race, ook een aanrader overigens, er veel aan en ontleent het vele aspecten aan de ‘ballroom culture’ die in Paris is Burning gedocumenteerd wordt.

Paris is Burning is te huur/te koop via Apple TV.

2To bi or not to bi BNNVARA

In de korte documentaire To bi or not to bi vertelt de 28-jarige Bastiaan Rosman over de moeite die hij heeft om als biseksueel uit de kast te komen. Keer op keer krijgt hij te horen dat hij „eigenlijk homo” is of dat zijn biseksualiteit een fase is. Deze docu is een kijktip voor iedereen die, net als overigens ook veel lhbtqia+’ers zélf, biseksualiteit een lastig te vatten begrip vindt. Je bekijkt

To bi or not to bi via de website van NPO 3.

3How to be gay KRO-NCRV

Hoe is het om op verschillende plaatsen in de wereld homo te zijn? Met die vraag ging Margriet van der Linden op pad voor de reisdocuserie How to be gay. Te zien is hoe Van der Linden in gesprek gaat met onder anderen een lid van het Gay Men’s Chorus in LA, onder meer over over de aidsepidemie in de jaren tachtig. Ook spreekt ze met de 94-jarige George Montague, een van de 650.000 Britten die werden veroordeeld voor homoseksuele ‘handelingen’. De reeks afleveringen vormt een hoognodige homocursus voor wie de realiteit van het homo-zijn – of zoals paus Franciscus het ooit omschreef: een „modeverschijnsel” – niet wil erkennen.

How to be gay is te zien via NPO Start.

4Welcome to Chechnya David France

De onafhankelijke Russische krant Novaja Gazeta [inmiddels in Rusland gestopt en daarna onder een nieuwe naam weer begonnen tijdens de oorlog in Oekraïne, red.] onthulde in april 2017 dat homo’s en lesbiennes in de Russische deelrepubliek Tsjetsjenië stelselmatig worden opgejaagd, opgesloten, gemarteld en soms zelfs vermoord. In Welcome to Chechnya volgt de activistische filmmaker David France het Russische lhbtqia+-netwerk dat sinds 2017 Tsjetsjeense homo’s en lesbiennes helpt onder te duiken en voor hen humanitaire visa in het Westen regelt. Een ingrijpende documentaire, die de verschrikkingen die queer personen in Rusland meemaken ongefilterd weergeeft.

Welcome to Chechnya is te huur/te koop via onder meer Apple TV en Google Play.

5Disclosure Sam Feder

„De manier waarop trans personen werden vertegenwoordigd, suggereerde dat we geestesziek zijn, dat we niet bestaan”, zegt Laverne Cox, een van de bekendste trans vrouwen in Hollywood, in de documentaire Disclosure. De filmwereld krijgt een spiegel voorgehouden: voor veel mensen zijn films en series de eerste kennismaking met trans personen, want de meesten van hen hebben nog nooit een trans persoon in het echt ontmoet. Dus filmmakers hebben in zekere zin een grote verantwoordelijkheid. Maar het is, zeker in het verleden, bijzonder treurig gesteld met de zichtbaarheid van trans mensen en al helemaal de context waarin ze zichtbaar zijn. Alleen al de róllen die trans actrices krijgen: prostituee 1, escort… Er is nog een lange weg te gaan.

Disclosure: Trans Lives on Screen is te zien op Netflix.

Films met queer verhalen

1 Moonlight Barry Jenkins

Hoe is het om als jonge zwarte homoseksuele man op te groeien in een harde en homo-onvriendelijke omgeving? De film Moonlight van regisseur Barry Jenkins, die in 2017 de Oscar voor beste film won, draait om identiteit. We volgen hoofdpersoon Chiron tijdens drie fases van zijn leven, in drie hoofdstukken, gespeeld door drie verschillende acteurs, en zien hoe anderen zijn identiteit – hardhandig en vol haat – proberen vast te stellen vóór hem.

Stream deze film op Apple TV+.

2 Portrait de la jeune fille en feu Céline Sciamma

Een zinderende romance in hoepelrok, over een lesbische liefde tussen een achttiende-eeuwse schilder en haar model, een liefde die bij voorbaat gedoemd is. Een voorbeeld van een film waarin de ‘female gaze’, de vrouwelijke blik die vrouwelijke personages in tegenstelling tot de ‘male gaze’ niet objectiveert maar hen toont als mensen van vlees en bloed met een autonoom gevoelsleven, nadrukkelijk aanwezig is. De blik vanuit deze vrouwen zelf staat in de film centraal.

Portrait de la jeune fille en feu is onder andere te bekijken via Netflix.

Lees ook: Regisseur Sciamma over hoe ze met Portrait de la jeune fille feu lesbische liefde een cultureel verleden geeft

3 The Crying Game Neil Jordan

Deze al wat oudere, maar prachtig geconstrueerde film van de Ier Neil Jordan is een politieke thriller, een liefdesgeschiedenis tussen een revolutionair en een trans vrouw en ook een verhaal over loyaliteit en identiteit. Als de Britse soldaat Jody wordt ontvoerd door de IRA bouwt hij een band op met een van zijn bewakers, Fergus. Jody overleeft de ontvoering niet en Fergus vlucht naar Londen. Daar ontmoet hij Dil, de vriendin van Jody. Hij wordt smoorverliefd. The Crying Game is befaamd om de plottwist – geen spoilers natuurlijk – en heeft als voornaamste thema dat liefde blind maakt, wat de aard ervan ook is.

The Crying Game is te huur bij Cinetree.

4 Rafiki Wanuri Kahiu

De kleurrijke, swingende en diepromantische film Rafiki van de Keniaanse regisseur Wanuri Kahiu werd in eigen land in de ban gedaan. Homoseksualiteit is in Kenia verboden. Op het hebben van homoseksuele relaties en uitvoeren ‘homoseksuele handelingen’ staat een gevangenisstraf die kan oplopen tot veertien jaar. Rafiki laat zien hoe machistisch en paternalistisch het Afrikaanse land is ingericht. De kleurrijke hoofdpersoon Ziki wil gezien worden om wie ze is: een jonge vrouw die nadat ze is geslaagd voor haar eindexamen niet meteen een goede huisvrouw wil worden. En haar liefde voor tomboy (‘jongensmeisje’) Kena is gevaarlijk.

Bekijk Rafiki onder andere via Apple TV+.

5 Dramarama Jonathan Wysocki

Een coming-out is voor vele queer mensen een essentieel moment in hun leven. Queer filmmaker Jonathan Wysocki baseerde zijn coming-of-age-vertelling Dramarama op zijn eigen ervaringen als tiener. Destijds was hij bang om zijn vrienden te vertellen dat hij anders was. Een moordmysteriefeest tijdens een weekend met vrienden, voordat de hechte groep naar de universiteit gaat, lijkt Gene het perfecte moment voor zijn coming-out. Maar de conservatief-christelijke achtergrond van zijn vrienden vormt een extra drempel om zijn gevoelens kenbaar te maken.

Dramarama is onder andere te zien bij Pathé Thuis.

Podcasts om te luisteren tijdens en ver na Pride

1 De Schaduwspits NOS

Homo’s mijden ‘machosporten’ als voetbal, staat in een overzichtsstudie van het Sociaal en Cultureel Planbureau uit 2017, omdat ‘acceptatie van die seksuele oriëntatie niet wordt verwacht’. Op het veld en op de tribune bij het mannenvoetbal is ‘homo’ dan ook een veelgebruikt scheldwoord: homo’s hebben het niet makkelijk in de voetbalwereld. In De schaduwspits ontdekken NOS Journaal-presentator Wilfried Baijens en collega’s Jeroen Gortworst (NOS Stories) en Rivkah op het Veld (Studio Sport) in 7 afleveringen waarom het zo lastig is om als prof uit de kast te komen. Hun persoonlijke verhalen over gay zijn en hun coming-outs, maken het een podcast die goed blootlegt waar de pijnpunten in de voetbalwereld liggen.

2 Gloei Edward van de Vendel en Zeno Kapitein

Gesprekken weergeven die een fascinerende kijk geven op hoe generatie Z omgaat met identiteit, gender, seksualiteit en liefde. Dat deed auteur Edward van de Vendel al feilloos in zijn boek Gloei, dat in 2020 verscheen. Samen met producer Zeno Kapitein borduurde hij daarop voort met de in 2021 verschenen podcastversie van Gloei. Met meer gesprekken met bijzondere mensen uit het hele lhbtqia+-spectrum willen Van de Vendel en Kapitein laten zien dat gender en geaardheid maar één onderdeel van iemands leven zijn.

3 De lesbische liga NTR

In De lesbische liga maken 3FM-dj Vera Siemons en televisiemaker Annefleur Schipper je wegwijs in het lesbische media-aanbod. Ze bespreken series, bijzondere queer vrouwen en meer. Het doel is meer lesbiennes het vertrouwen geven hun stem te laten horen en op de voorgrond te treden. „Als het over lhbti’ers gaat, komen toch vooral homomannen aan het woord. We mogen best wat luider zijn en meer ruimte innemen. Met De lesbische liga willen we blijven benadrukken dat het leuk is om lesbisch te zijn”, zei Schipper daarover in een interview met de Volkskrant.

Series die je niet mag missen

1 ANNE+ Valerie Bisscheroux

Het gebrek aan lesbische content in Nederlandse films en series inspireerde scenarist Maud Wiemeijer en regisseur Valerie Bisscheroux om ANNE+ te maken. Het doel? Een serie maken waarin meisjes die gay zijn zich herkennen. Een serie die meisjes die twijfelen over hun identiteit en bang zijn om uit de kast te komen laat zien dat het leven na een coming-out heel leuk kan zijn. De lesbische twintiger Anne en haar relaties – vandaar de plus – staan centraal. ANNE+ is een realistische serie met een humoristische ondertoon, die – ongeacht je seksuele voorkeur – herkenbaar liefde en daten onder jonge mensen in een grote stad portretteert.

Je bekijkt ANNE+ via NPO Start.

Lees ook: Eind 2021 kwam van dezelfde maker de speelfilm ANNE+ uit.

2 Pose Ryan Murphy

Pose speelt zich af in het New York van de late jaren 80, ten tijde van de aidsepidemie. Daar zien ze de ziekte als ‘de straf van God’ en is het voor queer mensen dus allerminst een fijne plek. In de serie draait het om de zogenoemde ballroomscene in de stad, begonnen in de Afro-Amerikaanse en Latinx queer gemeenschap. In feite zijn het een soort alternatieve pageants tussen ‘huizen’, met verschillende rondes en categorieën, waaronder dans (voguing begon hier) en catwalkshows. De serie van Ryan Murphy is een fictief drama over veel van dezelfde onderwerpen die in de beroemde documentaire Paris is Burning centraal stonden (zie eerdere tip bij de documentaires). Aan de serie werkten trans scenaristen mee en in de cast zitten veel trans acteurs – hoofdrolspeelster MJ Rodriguez won zelfs als eerste trans persoon ooit een Golden Globe voor haar rol als Blanca Evangelista.

Pose is te zien op Disney+.

3 We’re Here HBO

Waarom Queer Eye aanraden als je het minder bekende, maar minstens zo ontroerende We’re Here ook hebt? Waar in Queer Eye vijf homomannen naar een Amerikaanse stad of dorp gaan om een al dan niet queer persoon een uitgebreide make-over te geven, zijn het in We’re Here drie dragqueens. Bob the Drag Queen, Eureka en Shangela zijn bekende gezichten voor wie fan is van RuPaul’s Drag Race en in dit programma ondersteunen ze mensen bij het opzetten van een dragshow in – vaak – een klein dorp in de VS. Het is een viering van alles wat mensen uniek kan maken en legt ook soms nog bloot hoe gesloten en conservatief mensen kunnen zijn. Zo legde in 2021 een dominee uit Indiana zijn werk neer nadat hij overladen werd met negatieve reacties vanuit zijn kerk vanwege zijn deelname aan het programma.

We’re Here is te zien op HBO Max.

4 It’s a Sin Russell T Davies

It’s a Sin is een fenomenale serie over de impact van de aidscrisis in de jaren tachtig in Groot-Brittannië. In de vijf afleveringen volgen we een vriendengroep uit de Londense queergemeenschap gedurende tien jaar. Davies’ serie laat zien hoe slecht de maatschappij reageerde op en omging met aids. Van ouders die de band met hun kinderen verbreken om hun geaardheid en ziekenhuizen die op onmenselijke wijze met patiënten omgaan. Een zwaar thema met veel emotionele momenten, maar er is ook meer dan genoeg luchtigheid. In It’s a Sin zie je hoe je met je ‘chosen family’, een term die de queer gemeenschap vaak gebruikt als contrast met hun ‘biologische’ familie, de strijd kunt aangaan met een vijandige buitenwereld.

Bekijk deze serie via NPO Plus

5 Heartstopper Alice Oseman

Erik van Dam schreef in een opinieartikel in NRC dat hij 13 jaar geleden uit de kast kwam. De serie Heartstopper (gebaseerd op de gelijknamige graphic novels van Alice Oseman) was de eerste die alle gevoelens, ervaringen en emoties van zijn jeugd tot zijn coming-out naar boven haalde. En hij was niet de enige die geraakt werd. Heartstopper, dit jaar uitgekomen, is dan wel een serie over tieners, maar volgens Van Dam zou iederéén de twee seizoenen moeten zien, „alle leeftijden, ieder bedrijf, iedere school en van welke identiteit of geaardheid dan ook”.

Heartstopper is te zien op Netflix.

Eropuit

1 Boys do cry Prins de Vos

Pride Photo stelt elk jaar een rondreizende expositie samen met beelden over seksuele- en genderdiversiteit. De expositie reist de provincies van Nederland rond en deze editie zitten er portretten tussen van fotograaf Prins de Vos’ hand, uit diens Boys do cry-fotoboek. De Vos vindt het goed dat Pride Photo sinds een aantal jaren geëxposeerd wordt in de openbare ruimte. „Zo kunnen mensen die geen museum bezoeken of een duur fotoboek kunnen aanschaffen de foto’s gratis zien. Dit is een prachtige kans voor emancipatie – daar ben ik nog steeds van overtuigd.”

2Falsettos OpusOne

Musicalproducent OpusOne viert seksuele diversiteit al jaren: de voorstellingen van dit gezelschap hebben regelmatig homoseksuele hoofdpersonages. Dat was bijvoorbeeld al het geval in 2013 met The Normal Heart over homoactivist Larry Kramer en, recenter, in Fun Home over de lesbische striptekenaar Alison Bechdel. Nu presenteert OpusOne opnieuw een voorstelling met een queer protagonist: Falsettos, de autobiografische musical van componist William Finn. De oorspronkelijke Broadway-productie werd in 1992 overladen met Tony Award-nominaties, Finn sleepte er zelf twee in de wacht voor zijn composities. Falsettos gaat over een Amerikaans gezin in de jaren tachtig. De samenstelling is opvallend: hoofdpersoon Marvin (William Spaaij) woont samen met zijn kind en ex-vrouw (Rosalie de Jong) én met zijn nieuwe vriend (Job Greuter). Dit verloopt niet altijd even soepel, zeker niet als ook nog de nieuwe vriend van Marvins ex-vrouw (Ad Knippels) zijn intrek neemt. Falsettos van OpusOne speelt t/m 13 augustus, DeLaMar Amsterdam