Het Georgische parlement heeft woensdag een belangrijke stap gezet op weg naar aanname van een zeer omstreden wet. Tegenstanders van deze ‘wet op buitenlandse agenten’ hebben die omgedoopt tot ‘de Russische wet’. Ze vrezen dat het vurig gewenste EU-lidmaatschap van Georgië uit zicht raakt en Rusland invloed wint. In de hoofdstad Tbilisi wordt al dagenlang fel geprotesteerd bij het parlementsgebouw. Volgens ooggetuigen gebruikte de politie geweld en traangas en werden enkele demonstranten opgepakt.
Volgens de ‘buitenlandse agenten- wet’ moeten organisaties die meer dan 20 procent van hun inkomsten uit het buitenland ontvangen, zich registreren als ‘buitenlands agent’. Zo’n registratie brengt allerlei beperkingen met zich mee. Aanname van de wet vergt formeel drie lezingen, de eerste cruciale lezing werd woensdag aangenomen door 83 van de 150 parlementariërs. Leden van de oppositie boycotten de stemming.
Naar verwachting zal regeringspartij Georgische Droom proberen om de tweede en derde lezing van de wet zo snel mogelijk door het parlement te krijgen. Daarna zal de Georgische president Salome Zoerabisvjili, die fel gekant is tegen de wet, haar goedkeuring moeten geven. Zij verklaarde eerder haar vetorecht te zullen gebruiken. De regeringspartij kan een veto echter verwerpen. De behandeling van de wet zal naar verwachting half mei zijn afgerond.
Met de ‘Russische wet’, zoals die door tegenstanders wordt genoemd, zou de pro-Russische regeringspartij Georgische Droom, die achter de schermen wordt geleid door de pro-Russische oligarch Bidzina Ivanisjvili, het land verder in de invloedssfeer van Rusland willen brengen. De Russische regering zet een vergelijkbare wet al sinds 2012 in om kritische en democratisch gezinde organisaties en personen de mond te snoeren.
Het wetsvoorstel werd vorig jaar al ingediend door de regering, maar sneuvelde na hevige protesten van pro-Europese betogers. Mede dankzij de intrekking ervan besloot de EU eind 2023 om Georgië het kandidaat-lidmaatschap te verlenen, een beslissing die eerder juist was uitgesteld wegens groeiende zorgen over de uitholling van de democratie en de afbraak van mensenrechten door Georgische Droom. Volgens peilingen wenst het overgrote deel van de Georgiërs EU-lidmaatschap; de toekenning van de kandidaatstatus werd in december met gejuich ontvangen.
Lees ook hoe Rusland de grens met Georgië telkens een stukje opschuift
Ingestoken door Moskou
Moskou is woedend over de Europese bemoeienissen met Georgië. Het idee dat de ‘Russische’ wet door Moskou is ingestoken, wordt versterkt door uitspraken van Russische functionarissen en propagandisten. In maart zei de Russische Buitenlandminister Sergej Lavrov in een interview dat „de gebeurtenissen in Georgië” hem sterk deden denken aan de Majdan-opstand in Kyiv eind 2013. Hij stelde dat die „van buitenaf zijn georkestreerd” met als doel de „Russische grenzen te verzwakken”. De Russisch propagandist en RT-hoofdredacteur Margarita Simonjan riep op Telegram vorige maand op tot een Russische „raketaanval” op Tbilisi.
Tegenstanders van de wet vrezen dat de Europese koers in gevaar komt als de regering de wet gebruikt om de nu al bedreigde maatschappelijke organisaties en onafhankelijke media af te knijpen. Aan de toekenning van de kandidaat-status verbond Brussel twaalf ‘aanbevelingen’ op het gebied van rechtsstaat, mensenrechten en goed bestuur. Negen daarvan moet Georgië nog uitvoeren. Hoewel Georgische Droom zei het EU-lidmaatschap te verwelkomen en zelfs met de eer ging strijken, worden juist die zaken steeds verder uitgehold.
‘Provocatie’
De sterk pro-Europese president van Georgië haalde afgelopen dagen fel uit naar de regering, die onder leiding staat van de eerder dit jaar aangestelde premier Irakli Kobachidze. Op X noemde zij de volharding van de autoriteiten om de wet „erdoor te duwen”, tegen de wens van de bevolking en ondanks de protesten „een directe provocatie” en hekelde „de Russische strategie van destabilisatie.” Tegen de BBC noemde zij de wet woensdag een „exacte kopie” van de wet die door de regering van Poetin al jaren wordt ingezet tegen critici.
Ondanks haar krachtige verzet en steun aan de demonstranten, bezit Zoerabisjvili als president weinig politieke en vooral ceremoniële macht. De 72-jarige politicus werd in Parijs geboren, waar haar ouders zich vestigden na de val van de eerste Georgische republiek en het begin van de Sovjet-overheersing. Ze was ambassadeur in Georgië namens Frankrijk en werd in 2004 door de toenmalige Georgische president Micheïl Saakasjvili – die sinds 2021 gevangen zit in wat critici bestempelen als een politiek proces – benoemd tot minister van Buitenlandse Zaken.
Na de oprichting van Georgische Droom door Ivanisjvili sprak Zoerabisjvili haar steun uit voor de partij, maar ze kwam vanwege diens pro-Russische en antidemocratische opvattingen al snel op ramkoers. In 2018 werd zij als onafhankelijke kandidaat president, maar de betrekkingen met de regering verslechterden na de verkiezingen van 2021 en de protesten vorig jaar tegen de Russische wet. De regering begon een afzettingsprocedure, maar die sneefde in het parlement.
Woensdag ontving Zoerabisjvili Europese ambassadeurs in haar presidentiële paleis om de zorgen over de wet op buitenlandse agenten te bespreken. Zij zei dat Rusland erop uit is om Georgië te destabiliseren en benadrukte het belang van vrije verkiezingen later dit jaar. In oktober staan parlementsverkiezingen gepland, waarbij gevreesd wordt dat de politieke tegenstellingen in het land tot uitbarsting kunnen komen. Bovendien is het een van de voorwaarden voor kandidaat-lidmaatschap dat Georgische Droom de kiesdrempel verlaagt om oppositiepartijen meer ruimte te geven. In de huidige situatie lijkt het er niet op dat de regering daar snel aan zal toegeven.
