In Mykolajiv sprokkelen Igor en Ira hout in het puin: ‘We nemen alles mee wat kan branden in de kachel’

Plotseling klinkt door de blauwe lucht boven de Zuid-Oekraïense stad Mykolajiv een gierend geluid. Twee mensen rennen gebukt weg. „Dat is een Russische raket”, zegt Ira Filesj kalmpjes, terwijl ze bij haar auto blijft staan. „Na negen maanden oorlog herken ik dat geluid”, vervolgt ze, de lucht afzoekend. Het geluid sterft na een paar seconden weg. Waar het projectiel neervalt is niet te zien, niet in de stad zelf in ieder geval, maar de gevolgen van zulke aanvallen – vorige week vuurde Rusland op één dag meer dan honderd raketten af – gaan niet aan Mykolajiv voorbij.

Sinds oktober valt Rusland voortdurend nutsvoorzieningen aan. Met gevolgen voor miljoenen Oekraïners door het hele land: de elektriciteit valt uit, de verwarming werkt niet, water komt niet uit de kraan. Terwijl de winter zijn intrede heeft gedaan, met sneeuw en de temperatuur onder het vriespunt, is de bevolking op zichzelf aangewezen om zich te redden. Ook in Mykolajiv.

Ira (40) en haar echtgenoot Igor (45) Filesj zoeken naar hout in het puin van een flatgebouw dat vijf dagen eerder is geraakt door een raket. Hierbij kwamen zeven mensen om. Het puin – brokken steen, verwrongen ijzer en hout – is op een hoop gegooid.

Lees ook: De winter als wapen tegen de Oekraïense bevolking

Ira en Igor trekken een paar laatste stukken hout uit het puin voor hun houtkachel. Daarmee zit de kofferbak vol. In Mykolajiv werkt de verwarming niet of nauwelijks. Met houtsprokkelen besparen ze geld in plaats van hout te kopen, legt Ira uit. „We nemen alles mee wat kan branden in de kachel.”

Bezuinigen op alles

Het wordt zwaar in de winter, verwacht Ira. Vooral vanwege het gebrek aan financiële middelen, waardoor het echtpaar zich niet optimaal kan wapenen tegen de kou. Ira’s inkomen als marktverkoopster ligt zes keer lager dan voor de oorlog, nu op 60 euro per maand. Haar klanten vluchtten weg nadat Mykolajiv maandenlang een frontstad was. Igors inkomen als liftmonteur daalde met de helft tot 197 euro per maand. „Net als iedereen in de stad bezuinigen we op alles.”

Vorige week zat heel Oekraïne in het donker na nieuwe raketaanvallen. Daar blijft het niet bij, denkt de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Hij vreest een lange en koude winter met constant Russische beschietingen. Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov zei na de aanvallen van vorige week dat „Kiev de situatie kan normaliseren als het de Russische eisen vervult, zodat het mogelijke lijden van de bevolking stopt”,

Na iedere raketaanval zullen we alles repareren, zegt Mykola Logvinov, directeur van het lokale nutsbedrijf in Mykolajiv, blakend van optimisme. „Het belangrijkste hiervoor zijn mensen die kunnen zorgen voor reparaties. En die hebben we. Voor Oekraïners bestaan er geen onoplosbare problemen.”

Het grootste probleem, volgens hem, is het gebrek aan afdoende luchtafweer tegen Russische raketten. „Als we daarover beschikken, komt alles in orde.”

Vandaag is er verwarming, morgen niet. Vandaag leef je nog, morgen niet

Mykola Logvinov directeur nutsbedrijf

In de hoek van zijn werkkamer ligt een kogelwerend vest. Achter Logvinov (44) hangt de Oekraïense vlag. Hij kent het getroffen flatgebouw waar het echtpaar Filesj hout sprokkelde. Dat is illegaal, antwoordt hij desgevraagd. Maar hij heeft er alle begrip voor. „Zo is het leven nu. Mensen zijn bang. En terecht. Want oorlog is vreselijk. Vandaag is er stroom, morgen kan die uitvallen. Vandaag is er verwarming, morgen niet. Vandaag leef je nog, morgen niet.”

Noodcentra

In de winter zal verwarming in Mykolajiv werken, belooft hij. De rest van Oekraïne bereidt zich ook voor op de winter. Lokale overheden hebben noodcentra opgezet, waar mensen zich kunnen opwarmen. Bewoners in Kryvy Rih, ten noorden van Mykolajiv, laten hun woningen isoleren. In diezelfde stad fabriceert een bedrijf geen brandwerende deuren meer, maar houtkachels voor het leger en de bevolking.

In september trof een raket ook al Mykolajiv, dit keer een wijk ten zuiden van het centrum. Hier is het puin opgeruimd en de krater is gevuld met aarde. Alle ramen van de omringende flatgebouwen hebben houten schotten ter vervanging van het gesprongen glas.

Voor de ingang van een van de flatgebouwen stapelt winkelmanager Oleksii Malantsjoek (31) houten kozijnen op het dak van zijn schoonvaders auto. Die woont buiten Mykolajiv, waar de verwarming niet werkt door de oorlog. De houten kozijnen verdwijnen in zijn houtkachel.

Lees ook: ‘Poetins doel is om Oekraïne deze winter in de kou en het donker te zetten’

De kozijnen komen van Oleksii’s moeder Nadija op twee hoog. Bij de raketaanval vloog het glas eruit. In de keukenmuur zitten nog kleine glasscherven. Terwijl zijn moeder op haar werk zat, plaatste Oleksii zelf nieuwe kunststofkozijnen. Nu hij hiermee klaar is, veegt hij de vloer schoon. Houten schotten zijn niet ideaal voor de winter, meent Oleksii. De kou en het vocht trekken erin.

Even later komt Nadija thuis. Ze voelt meteen aan de kachel. „Koud”, zegt ze. Ze loopt rond in een mitella vanwege een klein ongeval. Door de raketaanval zat ze onder de kleine glasscherven, vertelt Nadija (58). Het waren kleine verwondingen. Ze wuift de ernst ervan weg.

Met de nieuwe kozijnen komt ze beter de winter door, zegt ze. Meer kan ze niet doen. Haar geld is op na de aanschaf ervan en de kosten voor de operatie aan haar arm. Haar inkomen als boekhoudster ligt op 183 euro per maand, de nieuwe kozijnen kostten ruim 520 euro. Oleksii sprong financieel bij. „Ik blijf wonen in Mykolajiv”, zegt zijn moeder. „Waar moet ik dan heen? Hier heb ik werk. En de kans dat een raket de tweede keer mijn woning raakt, is niet groot.”

De gepensioneerde bovenbuurvrouw Valentina Netsjaj (65) komt kijken naar Nadija’s nieuwe kozijnen. Ze wacht op die van haar, nadat ook bij haar de ramen eruit vlogen door de raketaanval. Haar kozijnen komen volgende maand, als de winter in volle gang is. Oekraïners zijn optimisten, zegt ze. „We zullen ons redden deze winter. Het belangrijkste is dat we de oorlog winnen.”