Groeiplannen Tesla jagen Grünheide de boom in. ‘Dat juist hier zo’n waterintensieve fabriek moet komen, is onbegrijpelijk’

Midden in de nacht renden ze de weg over, het woud in. Ze waren met bijna honderd mensen, vertelt Paul Eisfeld van actiegroep Tesla Stoppen. Twee bussen vol, bepakt met touwen, hout, zagen, tenten, hangmatten, slaapzakken en zaklampen, in de koude nacht van 27 op 28 februari. Dit was het begin van een bosbezetting.

Het terrein waarop Tesla zijn Europese fabriek voor elektrische auto’s wil uitbreiden, dertig kilometer ten oosten van Berlijn, is sindsdien de tijdelijke woonplaats van activisten. Autowegen en een spoorweg omringen het. Bos dat er nog staat, moet verdwijnen voor nieuwbouw van de Tesla Gigafactory Berlin-Brandenburg. De Amerikaanse autobouwer wil er 170 hectare bij, om zijn jaarproductie te verdubbelen tot een miljoen auto’s.

De fabriek „is een geschenk uit de hemel” voor Grünheide, volgens burgemeester Arne Christiani. In Brandenburg, economisch niet de meest gezegende deelstaat, nam het bbp vorig jaar toe met ruim 2 procent, aanzienlijk meer dan elders in Duitsland. Jörg Steinbach, deelstaatminister van economie, schrijft die groei toe aan Tesla en daarmee verbonden bedrijven.

Maar niet iedereen is daar tevreden over. Sinds het begin van de bouw van de Gigafactory, in 2020, is de lokale weerstand tegen het bedrijf toegenomen. De groene belofte van Tesla is een illusie, vinden bezorgde omwonenden en activisten. „De schone elektrische auto is een leugen, het is niet de oplossing. We moeten investeren in openbaar vervoer, in plaats van zorgen dat iedereen rond kan rijden in twee ton staal”, aldus Paul Eisfeld (24). Hij studeert „iets met milieubescherming” in Berlijn en heeft zich opgeworpen als woordvoerder van de bosbezetters.

Eisfeld leidt rond op het bezette terrein. In een zithoek wordt iets vrolijks gezongen en speelt iemand piano. Hoe het instrument hier is gekomen, weet hij niet precies. Aan een biertafel maakt een jongen met schrift, boek en grafische rekenmachine wiskundehuiswerk.

Vensterglas

Het begin van de actie was spannend, vertelt Eisfeld. De bosbezetters hadden zich voorbereid met klimlessen in Berlijnse parken, en vooraf boomhutonderdelen getimmerd. „Die eerste nacht moesten we meteen ongezien ons kamp opbouwen, zodat we niet direct al zouden worden uitgezet.” De actievoerders wisten wel dat ze steun hadden vanuit het dorp. „Anders waren we deze bezetting niet begonnen”, vertelt Eisfeld. De kiem van het protest tegen Tesla lag daar, bij Burgerinitiative Grünheide.

Acht hutten bouwden ze die eerste dagen, op vier, vijf, zeven meter hoogte. Niemand die het doorhad. Hoewel: personeel van het nabije kantoor van vakbond IG Metall was wel iets opgevallen, zo bleek later. Waar gingen toch al die zwartgeklede mensen met werkschoenen naartoe?

Gemiddeld zijn er zo’n tachtig bosbezetters aanwezig, schat Eisfeld. Ze delen tenten, hangmatten en boomhutten. Hoe langer hij kijkt, des te meer hutten hij ontdekt in het woud van bomen en spandoeken. Het zijn er zestien. Sommige hebben kozijnen met vensterglas, de daken zijn afgedekt met groen tentzeil. Iemand heeft een visnet hangen met daarin dagcrème, shampoo en tandpasta. De bezetters mogen in elk geval tot 20 mei blijven, heeft de rechter bepaald.

Een paar honderd meter van het actieterrein ligt het spoorwegstation voor Teslapersoneel. Daar, op de route naar de shuttlebus, hebben de activisten een informatiemarkt opgezet. Ze delen er koffie uit, koekjes en folders. „Tesla houdt in de gaten of de werknemers een kijkje komen nemen”, vertelt Eisfeld. „Soms treuzelen mensen hier en nemen ze toch een folder aan.”

Over de komst van de Teslafabriek naar Grünheide (circa 9.000 inwoners) had de gemeente niets te zeggen. De regering van Brandenburg had een zware lobby gevoerd om het bedrijf binnen te halen, en die strijd gewonnen.

Maar over de uitbreiding gaat de gemeenteraad wel. En de bewoners keuren die af, zo bleek in februari uit een niet-bindend referendum: 62 procent stemde tegen. Minister Steinbach (SPD) noemde die uitslag „een aanmoediging voor de gemeente en Tesla om de onbeantwoorde vragen de komende weken te beantwoorden”.

En daar loopt het dus mis, zegt Karolina Drzewo van actiegroep Tesla den Hahn abdrehen (Tesla’s kraan dichtdraaien). „Het gaat niet om onbeantwoorde vragen. Wij komen met dezelfde informatie gewoon tot een andere conclusie.”

Waterprobleem

Waarvoor Tesla die 170 hectare straks nodig heeft? Uitbreiding van het emplacement voor goederentreinen bijvoorbeeld, voor magazijnen en een kinderdagverblijf. Dat laatste, stellen critici, is vooral publicrelationspraat. Wie kan er nu tegen een kinderdagverblijf zijn? Dat is het probleem niet.

Water, dát is een probleem. Brandenburg behoort tot de Duitse regio’s met de minste neerslag en de meeste droogte. Waterbeheerders zien er de vraag telkens stijgen en stellen al waterlimieten op voor huishoudens.

actievoerderPaul Eisfeld We moeten investeren in openbaar vervoer, in plaats van zorgen dat iedereen rond kan rijden in twee ton staal

„Dat juist hier zo’n waterintensieve fabriek moet komen, is onbegrijpelijk”, zegt Steffen Schorcht (63), medeoprichter van Burgerinitiative Grünheide en inwoner van het naast die gemeente gelegen Erkner. De elektro-ingenieur staat naast zijn zwarte Mercedes (van de zaak, niet elektrisch) op de parkeerplaats van de Teslafabriek.

Het is dinsdagmiddag, half zes, werknemers vertrekken. Per Tesla, Suzuki, Volkswagen of lijnbus. „Kijk”, zegt Schorcht, „zij mogen hier op hun werkplek 120 liter water per dag gebruiken, per persoon.” Hij wijst in de richting van Erkner, waar met 11.900 inwoners minder mensen wonen dan bij Tesla werken (12.500). „Ik en mijn vrouw mogen nu elk 105 liter water gebruiken. Als mijn dochters over zijn uit Berlijn, moet ik de rest van de week zuinig doen met water.”

Door lagere productie heeft de Gigafactory afgelopen jaar overigens minder water gebruikt dan had gemogen, 451.654 kubieke meter in plaats van 1,3 miljoen. Of het Tesla lukt om, zoals gepland, in Brandenburg op te schalen van 12.500 naar 22.500 medewerkers, is zelfs de vraag. Deze week maakte het concern bekend dat Tesla wereldwijd een tiende van zijn personeel ontslaat. Wat dat voor de Duitse fabriek betekent, is nog niet bekend. Onduidelijk zijn ook de gevolgen voor de uitbreidingsplannen. Tesla reageert niet op vragen van NRC en andere media. Topman Elon Musk laat via X weten dat het bedrijf zich met de ontslagen „voorbereidt op de volgende groeifase” van het bedrijf.

Milieu-incidenten

De zorg van omwonenden van de Gigafactory wordt extra gevoed doordat de fabriek in een grondwaterbeschermingsgebied staat. De fabriek heeft daar zeker 26 milieu-incidenten veroorzaakt, berichtte het Duitse weekblad Stern. Het gaat om chemische stoffen die in de natuur terecht zijn gekomen, en fabrieksbranden. Tesla geeft er weinig openheid over. Dat baart de omgeving zorgen. Je weet niet wat het voor mensen in de buurt betekent, zegt Schorcht. „We staan hier op een paar honderd meter van een school.”

En dan is er het woud, volgens Elon Musk „brandhout”, bedoeld om gekapt te worden. „Musk heeft gelijk, het is niet bepaald oerbos”, zegt Schorcht. „Maar wat is dat voor een argument? Er is überhaupt bijna geen oerbos meer in Duitsland. Dit bos is belangrijk voor de waterhuishouding van het gebied.”

Voor- en tegenstanders

„In Grünheide tekent zich een tweedeling af”, vertelt Pamela Eichmann, SPD-raadslid en inwoner van Grünheide. Onbegrijpelijk is dat niet, vindt ze, zo’n groot project als dit heeft altijd voor- en tegenstanders. „Maar zo verhard als de verhoudingen nu zijn, zo ver zou het eigenlijk niet mogen gaan.”

Een bevriende moeder belde haar laatst, vertelt Eichmann. De oudere zoon van die vrouw bleek bij Tesla te werken. Dat had ze Eichmann haast niet durven vertellen. „Ja, dan merk je dat men het überhaupt niet meer aandurft dat woord Tesla in de mond te nemen. Mensen zijn bang direct in een conflict te belanden.”

Bij bakkerij Hennig in Grünheide kocht Tesla afgelopen zomer voor 2.000 euro taart. Gewoon, een aardigheidje voor de bewoners die dat konden afhalen. Omkoping?

Een verkoopster haast zich te zeggen dat er geen sprake was van een steunbetuiging aan het bedrijf. „Onze Kuchen is gewoon heel lekker.”

Eichmann was aanvankelijk blij met de komst van de fabriek. Ze is al tien jaar raadslid, en de gemeente kon wel wat aandacht gebruiken. „De regio kan zich nu verheugen op nieuwe ontwikkelingen”, had ze gezegd.

Maar nu, vijf jaar later, moet de gemeenteraad besluiten over de uitbreiding. Nu de burgers tegen hebben gestemd, wordt het bestemmingsplan herzien. De raadsleden moeten dat in mei goed- of afkeuren. Dat is een flinke belasting, vindt Eichmann. Duizenden pagina’s moeten ze verwerken, bij groeiende onrust onder de burgers, en dan gaat het ook nog om een besluit „dat wel tientallen jaren zal doorwerken. Wij zijn allemaal hobbypolitici, we doen dit in onze vrije tijd.”

Delen Mail de redactie

Lees verder…….