Op VR-programma van IDFA kun je raven in een pakhuis en dansen met dode dieren

Heeft de digitale werkelijkheid een nieuwe Adam en Eva nodig? In Maarten Isaäk de Heers 360-graden koepelprojectie in het Artis Planetarium is de komende week Dancing with Dead Animals te zien. Een half jaar lang maakte hij 3D-scans van alle dode dieren die hij rondom zijn huis aantrof en bracht ze via een animatieprogramma weer tot leven. In een poëtisch-morbide landschap laat hij ze dansen met Anima en Animus, het liefdeskoppel van de nieuwe schepping.

De Heer is een van de winnaars van de Filmfonds DocLab Interactive Grant 2022 die makers die experimenteren met vernieuwende en immersieve manieren van verhalen vertellen in staat stelt om hun projecten te realiseren. IDFA’s DocLab staat al zestien jaar in het voorste gelid als het gaat om het presenteren van nieuwe documentaire vormen. Wat betreft productie loopt Nederland echter nog achter. Als er in die periode één ding duidelijk is geworden, is het dat de documentaire niet alleen op steeds nieuwe manieren naar de werkelijkheid kijkt, maar dat er door de digitalisering ook nieuwe werelden zijn ontstaan waar filmische en immersieve producties over te maken zijn. En, voor de goede orde, virtual reality is net zo’n containerbegrip aan het worden als film. Het kan bestaan uit VR, theater, dans en interactieve mengvormen waar geur en smaak aan te pas komen. Ook zoiets simpels als de Instagram-documentaire His Name is My Name (@hisnamemyname), die je bij wijze van spreken in de rij voor de kaartjes op je eigen telefoon kunt bekijken, past onder de vlag. Eline Jongsma en Kel O’Neill brengen hierin de geschiedenis van Jongsma’s overgrootvader ‘Gekke Gerrit’, een fanatieke NSB’er, in beeld.

Duizelingwekkende tocht

In DocLab zijn er kortom filmische ervaringen die je in je eentje met een headset kunt bekijken, zoals de op het filmfestival van Venetië met de Grand Prix bekroonde indrukwekkende 360-gradenfilm The Man Who Couldn’t Leave van Singing Chen, over hoe het onverwerkte verleden van politieke gevangen in Taiwan mensen nog steeds gevangen houdt. Of samen met anderen, zoals de ravefilm In Pursuit of Repetitive Beats van Darren Emerson, een duizelingwekkende tocht door de geschiedenis van de begindagen van de partyscene in Engeland die ermee eindigt dat je ergens in een verlaten pakhuis staat te dansen. Dit belooft een van de hits van het festival te worden.

DocLab is ook de plek waar al die (niet meer zo heel erg) nieuwe media tijdens discussies en soms in de werken zelf aan nauwkeurige onderzoek worden onderworpen. Wat is het businessmodel achter al die nieuwe technologie? Heeft iedereen thuis wel een complete VR-headset nodig, of levert dat op termijn te veel milieuschade op? Wat doet VR met onze fysieke ervaring? En met ons brein? En is het niet veel leuker om samen op een plek iets te ervaren en er dan nog over na te kunnen praten? Zoals in het theatrale live-VR-event Slumberland van het Zweedse theatergezelschap Bombina Bombast. Hun werk gaat over de slaapproblemen die steeds meer mensen midden in de ‘nerveuze systemen’ van de aandachtseconomie ervaren.

‘Nervous systems’ is dan ook het overkoepelende thema van DocLab dit jaar. Een dubbelzinnige titel die zowel op ons zenuwstelsel en dat van andere levende wezens slaat, als op de ‘nerveuze (computer)systemen’ waarmee we de wereld momenteel vormgeven. Dat zien we bijvoorbeeld terug in Okawari (Landia Egal, Amaury Laburthe), een van de eerste VR’s die zo duurzaam mogelijk is geproduceerd (onder andere door de digitale bouwstenen uit hun eerdere werk te recyclen) en tegelijkertijd een meerpersoonservaring biedt die onze (digitale) overconsumptie zichtbaar maakt in het decor van een all you can eat sushirestaurant. Je eindigt in een digitaal niemandsland waar dan, met een beetje fantasie, die Adam en Eva van De Heers Dancing With Dead Animals weer tot leven kunnen komen. Maar misschien willen we het niet zo ver laten komen?

Lees ook over het IDFA-themaprogramma Around Masculinity: Een zeer duister beeld van mannelijkheid