Op het Chinese partijcongres zijn alle benoemingen voorgekookt

Het 20ste Nationale Partijcongres van de Communistische Partij van China (CPC) begint zondag 16 oktober. Het congres, dat wordt gehouden in de Grote Hal van het Volk aan het Plein van de Hemelse Vrede in Beijing, duurt naar verwachting zeven tot tien dagen.

1 Wat is het bijzondere aan dit 20ste partijcongres?

Over alles wat er op het congres wordt beslist, is achter de schermen al eerder overeenstemming bereikt. Het congres dient vooral om die beslissingen formeel te bekrachtigen. Het is een soort rituele hoogmis voor de Chinese invulling van de communistische ideologie.

Maar tijdens dit congres gebeurt er iets bijzonders: de huidige partijleider Xi Jinping wordt vrijwel zeker voor nog eens vijf jaar benoemd als partijleider. In maart 2023 wordt hij dan voor nog eens vijf jaar president. Dat is dan de derde termijn van vijf jaar.

Lees ook: Xi Jinping’s lange mars naar absolute macht

Deng Xiaoping, de opvolger van Mao Zedong, bepaalde in 1982 dat presidenten voortaan nog maar twee termijnen mochten zitten. Dit om Mao-achtige misstanden te voorkomen. Mao bleef aan de macht tot aan zijn dood. Vooral tijdens de Culturele Revolutie (1966-1976) leidde dat tot chaos, tot grote armoede en tot mateloos lijden onder de bevolking.

In 2018 kreeg Xi het voor elkaar om de limiet op de termijn voor het presidentschap te laten vervallen. Nu zal hij ook de gangbare termijn voor het partijleiderschap doorbreken. Zijn herbenoeming als partijleider vindt overigens pas plaats aan het eind van het congres. Wanneer dat is, is niet bekendgemaakt. Meestal duurt een congres zeven tot tien dagen.

2 Wie komen er naar het congres?

Deze keer zijn er 2.296 leden van de Communistische Partij van China (CPC) uitverkoren om te komen. Dat is vooral een erebaan, een erkenning van hun verdiensten voor de partij en het land. De gewone leden vormen met elkaar vooral het ‘stemvee’ dat besluiten van de top van de partij formeel te bekrachtigen.

3 Wie kiest wie?

Een belangrijke groep is het Centraal Comité: dat van het 19de Congres bestaat uit 205 volwaardige leden en 171 plaatsvervangers. Het 20ste Congres kiest formeel een nieuw Centraal Comité, maar veel keuze hebben ze niet: ze stemmen op de kandidaten die vooraf zijn geselecteerd door het Politbureau en het Staand Comité.

Het Politbureau bestaat uit een groep van 25 die toezicht houdt op de CPC. Formeel worden zij gekozen door het Centraal Comité, maar de kandidaten worden voorgeselecteerd door het huidige en ex-leden van het Staand Comité en door leden van het Politbureau. Dat gebeurt achter de schermen: er lekt nauwelijks iets uit over hoe dat proces precies verloopt.

Verreweg het machtigste partijorgaan is het Staand Comité. Momenteel gaat het om zeven mannen, van wie Xi Jinping de belangrijkste is. Nog nooit is er een vrouw of iemand van een minderheidsvolk doorgedrongen tot het Staand Comité.

Alle leden van het staand Comité bekleden ook hoge overheidsfuncties. Zo is Xi Jinping naast Algemeen Secretaris van de CPC ook president van China, Li Keqiang is naast tweede in de partijhiërarchie ook de premier.

Uit de rangorde van de nieuwe leden van het Staand Comité blijkt wie er in maart volgend jaar tijdens het Volkscongres de belangrijkste functies binnen het staatsapparaat krijgen. Zo is de nummer een, Xi, straks ook weer president, nummer twee wordt premier, nummer drie voorzitter van het Volkscongres et cetera.

4 Wat staat er verder nog op het programma?

De eerste dag is heel belangrijk. Dan leest Xi Jinping het zogeheten ‘werkrapport’ voor. Dat is een document van meestal ruim vijftig pagina’s waarin de resultaten van de afgelopen vijf jaar worden opgesomd, en waarin in algemene termen doelen worden gesteld voor de komende vijf jaar.

Het rapport spreekt over de ideologische basis van de Partij, over economische, politieke, culturele en sociale ontwikkelingen, over het Volksbevrijdingsleger en defensie, over Hongkong, Macao en Taiwan, over internationale betrekkingen en over de opbouw van de partij en de partijdiscipline.

Lees ook Waar wil Xi Jinping heen met China?

5 Wat kan er nog meer gebeuren?

In 2017 werd ‘Het gedachtegoed van Xi Jinping over socialisme met Chinese kenmerken voor een nieuw tijdperk’ opgenomen in het handvest van de partij. Mogelijk wordt dat nu afgekort tot simpelweg ‘Het gedachtegoed van Xi Jinping’. Dat lijkt irrelevant, maar het betekent dat Xi’s ideeën net zo hoog gewaardeerd zouden worden als die van Mao eerder. Dat verhoogt de status van Xi nog weer een stap.