Het ging een tijdje helemaal niet goed met Claudia de Breij (48). De diagnose luidde een teveel aan cortisol, iets dat haar ’s nachts wakker hield en overdag snel overprikkeld maakte. Ze kon beter even niet op een podium gaan staan, was het doktersadvies. In Wat als beschrijft én herbeleeft De Breij haar herstelproces.
Dat herbeleven houdt in dat ze in het begin van de voorstelling nog maar weinig aankan. Dus geen nieuws, politiek, maar eigenlijk ook niet zoiets als de achtergrondmuziek in een restaurant. Leuk is haar verhaal over hoe ze zich daar kan ergeren aan de wereldhits die er vaak klinken in een specifiek soort kleurloze uitvoering. Haar muzikale demonstratie van het verschil tussen origineel en restaurantversie van een nummer van Kiss („dat in het origineel klinkt alsof het gezongen is met zó’n erectie”) is erg komisch.
Toch is ze haar engagement ook in deze herstelfase nog niet helemaal kwijt, blijkt uit een rake oneliner. Want waarom worden deze restaurantversies toch altijd gezongen door vrouwen? „Misschien omdat muziek in restaurants bedoeld is om genegeerd te worden, en door de eeuwen heen is gebleken dat dat met vrouwenstemmen een stuk makkelijker gaat.”
Het is een leuke vondst dat De Breij haar herstelproces beschrijft door het na te spelen, maar in de eerste helft fladdert ze wel wat veel van ditjes naar datjes. Ook zijn er enkele onderwerpen die ook voor De Breij een uitgeputte bron blijken. De etiquette op Whatsapp bijvoorbeeld, is ook voor haar materie die weinig spannende observaties wakker kust.
De sterke momenten ontstaan met name dankzij haar scherpe oog voor hoe mensen – waaronder zijzelf – zich gedragen in groepsverbanden. De Breij had al een goed ontwikkelde antenne voor modieuze taalkundige nonsens, maar deze lijkt door haar tijdelijk verminderde weerstand voor prikkels nog sterker geworden. Grappig is de smalltalk die ze naspeelt met iemand die haar zinnen regelmatig eindigt met: hoe leuk is dat? „Dan denk ik eigenlijk elke keer: ja, niet leuk.”
De tweede helft van Wat als wordt ingeluid door nieuw doktersadvies: het gaat weer stukken beter met De Breij, wil ze niet weer langzaam gaan werken? Een suggestie die niet erg enthousiast wordt ontvangen: “Dan moet ik me weer zo druk gaan maken.” En heeft dat wel zin? Sinds ze cabaret maakt “is de aarde 1,5 graad opgewarmd en zijn er 48 dictaturen bij gekomen.”
Het is grappig hoe De Breij zichzelf – opgestookt door haar dokter („Ik lig wakker van het klimaat, de grootste dreiging van onze tijd”) – langzaam tóch boos maakt over de wereld om haar heen. Over ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, cultuurminachting vanuit de politiek en over het bespotten van identiteiten waar je helemaal geen last van hebt.
Heeft optreden wel zin? Sinds De Breij cabaret maakt ‘is de aarde 1,5 graad opgewarmd en zijn er 48 dictaturen bij gekomen’
Niets opleggen
De Breij vertelt hier bevlogen over, maar veel prikkelender is het slot waarin ze tot de conclusie komt dat preken geen zin heeft. Het zet het voorgaande, wat soms inderdaad een beetje op preken leek, in een ander licht. Kunstenaars moeten hun publiek niets opleggen, maar alleen laten zíén dat „iets ook op een andere manier kan”, zo zag ze onder anderen bij Picasso. Hij liet zien dat je een neus ook gewoon ergens anders op het gezicht kan schilderen.
De Breij leerde ervan dat buiten een norm worden gesteld, door anderen of door jezelf, eigenzinnigheid en individualisme oplevert. Ze wijdt haar tijdelijke inzinking onder meer aan een knieval aan andermans verwachtingen: ze probeerde te veel om aardig gevonden te worden.
Wat als is De Breij’s verslag van haar louteringsproces. Ze genas weer door haar blik eerst naar binnen te richten, en daarna pas naar buiten. Dat valt niet altijd mee in een wereld waarin andermans mening of gevoel via het internet vaak al bekend is voordat je weet hoe je zelf ergens in staat. De Breij laat zien dat het toch kan. Het bracht haar herstel én weer terug op het podium. En dat is niet alleen voor haar goed nieuws.
