Er zijn gevoelens die zich niet meer in taal laten vatten. De eerste maand na de Hamas-aanvallen op Israël van begin oktober was de Duitse pianist Igor Levit „sprakeloos en verlamd”. Daarna restte de innerlijke noodzaak om „als mens, musicus en Jood” zijn emoties over die spiraal van geweld te ‘verwoorden’. Mendelssohns ‘Lieder ohne Worte’ hielpen hem daarbij.
Om meerdere redenen liggen deze kleine, vaak meditatieve miniaturen voor de hand. Levit vecht al jarenlang tegen opkomend antisemitisme in Duitsland, een sentiment waaronder in de 19de eeuw ook Mendelssohn leed. Hij was eveneens de componist die vond dat muziek onze gevoelens beter en preciezer weergeeft dan woorden.
En dat is precies wat Levit hier laat horen: de liefde naast het verdriet, woede naast het troostende wiegen van een Ventiaanse gondel. En dat alles gespeeld met een focus en een inlevingsvermogen die onder de huid kruipen.
Met name het derde Lied ohne Worte uit opus 62 gaat door merg en been, zeker met in het achterhoofd de reden waarom Levit dit album maakte. De hamerende beginnoten werden vooral bekend door de ‘Vijfde Symfonie’ van Gustav Mahler, waar de trompettist ze speelt in de begrafenismars waarmee het stuk opent. En Levit verklankt in die drie minuten gradaties van wanhoop waar taal – als zij deze al kan uitdrukken – vele boekwerken voor nodig heeft.
Aan alles laat Levit overtuigend merken dat Mendelssohns ‘Lieder ohne Worte’ geen vingeroefeningen of niemendalletjes zijn – zoals ze nog wel eens worden gezien – maar stukken waarin het om iets wezenlijks gaat.
