‘Op de verkeerde manier’ van het gas af: zo loopt de rekening hard op

Die tweede vriezer, nee, die kan ze echt niet wegdoen. Ja, ze heeft al een koelkast en een vriezer van standaard formaat. Is die grote dan óók nodig? Weer ja – Rainelda Carmen Senior (78) kookt graag, en véél, voor „als er mindere tijden komen, of als een ander het moeilijk heeft”. Dat zit in onze Antilliaanse cultuur, legt haar schoonzoon Henny Jacobs (66) uit. Besparen wil Senior wel, maar niet op de vriezer.

Oké, maar zet dan op z’n minst die knop uit, zegt energiecoach Rob van der Plas (59) van Vattenfall, terwijl hij naar een oranje lampje op de vriezer wijst. „Dat is standje superfrost, dat is helemaal niet nodig.” Hij drukt op de knop, het lampje dooft uit. „Zo, u heeft nu al 160 euro per jaar verdiend.” Als ze nu ook nog een nieuwer, kleiner en zuiniger model aanschaft, kan Senior nog meer besparen.

Van der Plas helpt klanten van energieleverancier Vattenfall met hun energierekening. Als het kan telefonisch, maar de „extreme” gevallen, met een onverklaarbaar hoog verbruik, bezoekt hij thuis. Deze week zijn dat er zeven, waarmee het een gemiddelde week is. „Sommige dingen moet je met eigen ogen zien.” Zoals de klant die per jaar ruim drieduizend kuub gas bleek te verbruiken in haar hoekwoning in Halsteren, Noord-Brabant, waar ze alleen woont. „Het dubbele van een standaard hoekwoning volgens het landelijk gemiddelde – en dan gaat dat nog om haar zomerverbruik.” Seniors schoonzoon Jacobs is erbij om waar nodig te vertalen naar het Papiaments. Senior heeft een variabel contract, alles bij elkaar betaalt ze met de huidige energieprijzen gemiddeld 480 euro per maand.

Lees ook: Gas onbetaalbaar? De energiecoach kan lucht bieden

De vriezer is niet de enige aanjager van de energierekening van Senior. Al is het even zoeken naar andere oorzaken van haar hoge verbruik. Laat ze die halogeenlampen in de keuken vaak aan? Nee, nooit, ze heeft het juist graag donker. Afwassen met een lopende kraan? Ook niet, in de gootsteen staat een teiltje voor de afwas. De wasmachine en de droger gebruikt ze niet, haar schoonzoon brengt alles naar de wasserette. Ja, de tv, die staat vrijwel de hele dag aan. „Ik woon alleen. Het is mijn gezelschap.” Maar zoveel verbruikt die niet.

Blijft over: de verwarming. Het huis komt uit 1960 en is nauwelijks geïsoleerd, merkt Van der Plas als hij zijn warmtemeter op de vloer richt. „Twee graden kouder dan de rest van het huis, die zal dus geen isolatie hebben.” Dat klopt, zegt Senior. Ook met de verwarming aan vindt ze het koud in huis. „Ik heb altijd mijn jas aan.”

Van der Plas loopt van de keuken naar de woonkamer, en duikt daar alle hoeken in, op zoek naar de radiatoren. Achter een gelakte houten tafel met plastic tafelkleed, boordevol porseleinen servies, vindt hij er één. Verstopt achter een bank vindt hij een tweede. Die radiatoren hebben meer ruimte nodig. „Zo kan de warme lucht nergens heen. Die bank kunnen we beter een stukje naar voren schuiven, ja toch?”

Klokthermostaat

Het kan wat schelen, maar belangrijker zijn de radiatoren boven. Daar komt mevrouw niet meer. Ze slaapt in de woonkamer, zodat ze de trap niet meer op en af hoeft, en toch staan de radiatoren boven in vier ongebruikte kamers „vol open”. Van der Plas draait ze dicht. „Met strenge vorst mogen ze weer een beetje open.” Ook bij de thermostaat is winst te behalen, denkt Van der Plas. Hij heeft printjes met grafieken van Seniors verbruik. Kijk, zegt hij, hier zie je dat er ’s nachts ook wordt verbruikt. Koop een klokthermostaat, is zijn advies, dan gaat de verwarming ’s nachts automatisch uit en kan ze het niet vergeten. „Snapt u?”

Ook de rest van het huis is vrijwel niet geïsoleerd. Dat maakt besparen lastig. „U kunt uw energieverbruik wel iets verlagen, maar het blijft hoog.” Wil mevrouw hier blijven wonen? Ja, „tot God anders besluit”. Dan is investeren in isolatie van het houten dak en de stenen spouwmuur verstandig. Al maken de hardgebakken stenen dat laatste lastig: ze zijn gevoeliger voor vorstschade, en isolatie verhoogt de kans op vocht in de muren. „Jammer”, mompelt Van der Plas ogenschijnlijk tegen de buitenmuur, voordat hij weer naar binnen beent.

In ieder geval heeft Senior als eigenaar van het huis nog enige vrijheid. De radiatoren vervangen, het dak isoleren: het kost wat, maar ze kan het zelf regelen.

Anders is dat voor Dina (23) en Adel (33), die een benedenetage huren in Dordrecht. Het jonge gezin – peuter Eliana speelt vrolijk met de warmtemeter van Van der Plas – heeft een jaarlijks elektraverbruik van 12.000 kilowattuur, vergelijkbaar met het verbruik van drie tot vier volwassenen en goed voor 400 euro per maand. En dat met een tweede baby op komst.

Dina en Adel – ze willen liever niet met hun achternaam in de krant – zijn van het gas af, maar wel „op de verkeerde manier”, volgens Van der Plas. Elektrisch verwarmen is alléén goedkoper met een warmtepomp, niet met een elektrische ketel, zegt hij. De elektriciteit daarvoor wordt namelijk ook opgewekt met gas. Tijdens dat proces gaat al een deel van de warmte verloren, maar ook in het transport via de kabels van de centrale naar de woning. „Elektrische ketels zijn goedkoop in aanschaf en onderhoud en daarmee voordelig voor verhuurders – maar niet voor bewoners.”

Regendouche eruit

Aan het prijsplafond voor energie van de overheid hebben Dina en Adel weinig: dat stelt een vaste prijs voor verbruik tot 2.900 kilowattuur (alles boven die prijs vergoedt de overheid), waardoor de consument beschermd is tegen extreme prijsverhogingen in de grillige markt. Maar Dina en Adel gaan daar ruim vier keer overheen. Adel heeft een eigen zaak, een „barbecuehuis”, Dina hielp voor haar zwangerschap met de administratie.

Enkele kleine tips moeten iets helpen. Het huis zit „potdicht”: de gordijnen laten niets van de buitenwereld toe. Daarmee hangen ze ook voor de radiatoren, die verwarmd worden door de elektrische ketel. „Dat kost je geld. Grof geld.” De gordijnen dan maar erachter hangen heeft geen zin, ook daar moet de warmte omhoog kunnen. Beter zijn kortere gordijnen, die tot op de vensterbank hangen. En in tegenstelling tot Senior uit Halsteren wassen Dina en Adel wel af onder een stromende kraan, met water verwarmd door de elektrische boiler. „Dat is tien liter warm water door het putje, in plaats van drie.” En dan die douchekop: een regendouche. „Wel lekker, niet zuinig.” Héél kort douchen óf een nieuwe douchekop, luidt het advies.

Verder kan het stel weinig doen. Een warmtepomp of betere isolatie ligt bij de huisbaas. En dat kost veel geld, dus die kans is klein, denken de twee.

Ze zijn van plan de thermostaat dan maar de hele winter uit te laten. „Maar dan krijgen jullie het hartstikke koud”, werpt Van der Plas tegen. Tja, vorige winter hadden ze het ook koud. Toen wikkelden ze Eliana en zichzelf in badjassen. Misschien kunnen ze een oliekacheltje aanschaffen, stelt Adel voor. „Dat kan wel, maar dan krijg je rookgassen in huis, dat is niet gezond.”

Een infraroodpaneel dan? „Het zou je inderdaad 30 procent verbruik schelen, maar die dingen worden gloeiend heet. Niet verstandig met kleine kinderen.” Een airco die koelt én verwarmt zou drie keer zuiniger zijn dan de huidige verwarming, alleen kost zo’n ding al gauw 2.000 euro.

Ze hebben ook aan verhuizen gedacht, dan maar weer naar een huis met gas. In dat geval moeten ze alleen wel een nieuw contract afsluiten. „En dat is nu heel duur, toch?” Van der Plas knikt bevestigend. Dina: „Denkt u dat het nog duurder wordt, of misschien wel goedkoper?” Van der Plas: „Het is zo’n rare tijd, ik kan helemaal niets voorspellen.” Dina en Adel kijken elkaar aan. De verwarming blijft uit, concluderen ze.