Ook bij het huis van Oranje geldt het recht op speculatie

Netflix heeft een bijsluiter toegevoegd aan The Crown: het is fictie. Maar wat is fictie? De vileine trucs met valse documenten van Martin Bashir om prinses Diana in 1995 een interview af te troggelen, berusten op feiten. Maar trof hij Diana in een parkeergarage? Dat Charles zich waagde aan breakdancing is een feit. Maar zocht hij Diana na de scheiding heimelijk op in Kensington Palace en bakte zij toen roerei voor hem?

Dramatische verdichting en vrijheid is een groot goed. Die staat ook in deze krant ter discussie na ‘biopics’ over Elvis en Marilyn Monroe en vooral seriemoordenaarserie Dahmer – maar eigenlijk door gevoeligheden over ‘fake news’. De één roept op tot een verscherpte grens tussen feit en fictie, documentaire en speelfilm. De ander ziet meer in media-educatie.

Maar wat je ook tegen ‘faction’ of ‘docudrama’ wilt inbrengen, speelfilms zullen hun vrijheid de geschiedenis te interpreteren niet opgeven. Dat valt onder de vrijheid van meningsuiting, de drempel voor smaad ligt terecht zeer hoog. En wat betreft documentaires: documentairefestival IDFA, dat volgende week begint, richt zich in het programma Playing Reality juist op dramatische, theatrale reconstructies van de realiteit. Objectiviteit geldt daar als een naïeve illusie.

Verdient het koningshuis speciale bescherming? Ze kunnen zich niet verweren, luidt een argument. Anderzijds worden ze vorstelijk betaald voor een olifantshuid. In Nederland waren er al eerder discussies als nu rond The Crown. Videoland werkt momenteel aan een nieuwe serie over koningin Máxima, maar de rest van het Oranjehuis is al grondig uitgebeend in de jaren nul en tien. Twee miniseries over Juliana en Daan Schuurman die zijn ondeugende glimlach leende aan de jonge prins Bernhard in serie Bernhard, Schavuit van Oranje (2010) boden ‘Oranje-faction’. In 2007 was er het tweedelige De Prins en het Meisje over ‘Mabelgate’, terwijl in Beatrix onder Vuur (2012) het leven aan Beatrix voorbij flashbackt na de aanslag op de koninklijke bus in Apeldoorn.

Ger Beukenkamp

Wat Peter Morgan is voor Buckingham Palace is scenarist Ger Beukenkamp voor Oranje – in 1997 schreef hij al de televisiefilm Emily, of het geheim van Huis ten Bosch, over een eerdere vriendin van koning Willem-Alexander. En in 2010 was er speelfilm Majesteit, waarin koningin Beatrix na de dood van prins Claus per se een zinnetje over diens geliefde Afrika in de troonrede wil. Premier Balkenende wil daar niet van weten, haar suffe troonopvolger zet haar onder druk, uiteindelijk leest Beatrix gewoon de tekst van het kabinet voor.

Beatrix bleek in Majesteit een slapend lid van het Republikeinse genootschap: het koningschap acht zij „een toneelstukje uit de 19de eeuw” en „ten diepste belachelijk”. Beukenkamp eiste de vrijheid op om haar brein te gijzelen: alles mag, zolang het niet ‘aantoonbaar onjuist’ is. Beatrix zegt het in Majesteit zelf zo: „Elke hersenkronkel van mij is openbare ruimte.”

Beukenkamp heeft een punt. Bij een achter gesloten deuren gesuste crisis geldt het recht op speculatie – al was dat in Majesteit nogal een futiele exercitie omdat ook de crisis zelf een verzinsel was. Maar met of zonder bijsluiter, koninklijke ‘faction’ blijft zolang u daarvan geen genoeg krijgt en de koning niet, zoals in Japan of Thailand, een bovenmenselijke status krijgt.