Voor opgroeiende kinderen is de online wereld een niet meer weg te denken onderdeel van het leven, en de plek waar het overgrote deel van het sociale contact plaatsvindt. Daar kun je als volwassene wat van vinden, tegenhouden kun je het niet. Een betere strategie is om de relatie tussen kinderen en digitale media proberen te begrijpen. Twee jeugdtheatermakers boden in december daarbij een helpende hand.
In Patchworkgirl (12+) van regisseur Eva Knibbe en schrijver Jantine Jongebloed staat een van de duistere kanten van het internet centraal. Toen Jongebloed 16 jaar was werden naaktfoto’s van haar zonder haar toestemming online verspreid, onder andere op GeenStijl. De auteur schreef er een journalistiek essay over, en doet in Patchworkgirl met vijf jonge actrices het verhaal uit de doeken.
Wat daarin vooral opvalt is het totale gebrek aan steun dat Jongebloed van haar omgeving kreeg. Noch haar leeftijdsgenoten noch de volwassenen lijken de ernst en de impact van de situatie in te zien, en Jongebloed krijgt veelal te horen dat ze zelf voorzichtiger had moeten zijn. De commentaren van anonieme internetgebruikers die door de actrices worden geciteerd bieden een pijnlijk inzicht in de ontmenselijking van vrouwen die grote delen van het internet kenmerkt, een probleem dat door #MeToo aan de kaak is gesteld maar nog lang niet de wereld uit is geholpen.
De makers beperken zich niet tot een reconstructie van het verleden. Voor Patchworkgirl riepen ze de hulp in van mediakunstenaar Noelía Martin-Montalvo, die een jonge, vrouwelijke digitale avatar maakte en deze live tijdens de voorstelling bestuurt. Met dit digitale personage gingen ze vervolgens op zoek naar online communities waarin privé-beelden van naakte vrouwen worden gedeeld, om bij de gebruikers verhaal te halen.
Het mooiste beeld in Patchworkgirl is verbonden aan de titel: de avatar van Martin-Montalvo wordt uiteindelijk ‘ingekleurd’ met gefotografeerde stukjes huid van alle zeven vrouwen op de speelvloer. Zo maakt de voorstelling een krachtig statement van onderlinge verbondenheid en het terugclaimen van de zeggenschap over het eigen lichaam.
Videogames
Theatermaker Eva Line de Boer richt zich in Emoji explosie (8+) op een totaal ander thema – en op een andere leeftijdsgroep. De Boer heeft zich in haar oeuvre gespecialiseerd in het vertalen van de digitale wereld naar de analoge omgeving van een theaterzaal, daarin onder andere bijgestaan door scenograaf Tim Vermeulen, geluidsontwerper Harpo ’t Hart en filmmaker Karlijn Milder. Na voorstellingen over social media, YouTube en avatars is nu de wereld van videogames aan de beurt, en de manier waarop die als ontsnappingsplek kunnen dienen voor kinderen die de fysieke wereld maar uitdagend vinden.
Dat geldt ook voor Mo (een mooie rol van Ayisha Siddiqi), die het in de gymlessen regelmatig aan de stok krijgt met meester Arend, omdat ze er niet in slaagt zelfs maar een bal de goede kant op te gooien. Als ze zich na school in online videogames verliest, heeft ze geen last van gêne of sociale druk: als haar digitale tegenhanger MoBananaPanda is ze een held.
De schitterende vormgeving van Emoji explosie brengt beide werelden tot leven. Bij binnenkomst zie je de gymzaal waarin Mo aan haar dagelijkse vernedering wordt onderworpen: klimtouwen, ringen, strepen op de grond. Die ruimte transformeert door slim gebruik van neonkleuren en videobeelden moeiteloos in de gamewereld waarin ze zich wel thuis voelt.
Kwetsbaarheid
De kers op de taart is het geluidsontwerp: we horen tijdens Mo’s digitale avonturen continu de voicechat waarin ze met haar online vrienden communiceert. De chaotische cadans en het specifieke jargon van over elkaar buitelende gamers is volstrekt natuurgetrouw en het doet wonderen voor het gevoel van camaraderie dat Emoji explosie uitstraalt.
Het geheime wapen van de voorstelling is echter Paul R. Kooij, die zowel de rechtlijnige maar goedbedoelende gymleraar als de ‘eindbaas’ van de game speelt. Hij vindt in beide rollen de kern van kwetsbaarheid van iemand die alles altijd op een bepaalde manier heeft gedaan maar door een jonge generatie tot verandering wordt aangezet. En laten we wel wezen: accepteren dat de digitale wereld inmiddels net zo ‘echt’ is als de fysieke wereld is een behoorlijke opgave voor oudere generaties.
