N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Recensie
Serie In de thrillerserie ‘The Patient’ wil een seriemoordenaar van zijn moordlust af. Hij ontvoert zijn psychiater om zo snel mogelijk resultaat te boeken. Mede dankzij het acteerwerk blijft de serie boeiend van begin tot eind.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/12/data93924337-f8560f.jpg)
Foto Frank Ockenfells/ FX
„Ik begrijp dat dit naar voor je is. Een beetje eng.” Seriemoordenaar Sam Fortner zegt het vrij nonchalant tegen de man die hij ontvoerd heeft. Fortner wil duidelijk maken dat hij niet van plan is om zijn gevangene om het leven te brengen. Nee, hij wil juist van zijn moordlust af. En de gerespecteerde psychiater Alan Strauss moet hem daarbij helpen.
Een gezonde arts-patiëntrelatie kun je het niet noemen, maar in de Amerikaanse thrillerserie The Patient moet Strauss, ingetogen krachtig gespeeld door Steve Carell, roeien met de riemen die hij heeft. Vastgeketend aan een bed voert hij in een kelder therapiesessies uit met zijn ontvoerder, een rol van Domhnall Gleeson. Terwijl de psychiater zoekt naar een ontsnappingsmogelijkheid probeert hij tegelijkertijd te voorkomen dat de moordenaar nieuwe slachtoffers maakt. Misschien lukt het zelfs om hem daadwerkelijk te ‘genezen’ van zijn moordverslaving.
Het concept van The Patient zou in verkeerde handen kunnen leiden tot een potsierlijke serie, maar showrunners Joel Fields en Joe Weisberg voeren het samen met hun toegewijde hoofdrolspelers subliem uit. Fields en Weisberg maakten eerder de spionageserie The Americans (zes seizoenen tussen 2013 en 2018), over twee KGB-spionnen die zich in de jaren tachtig voordoen als een Amerikaans echtpaar.
Leuke dimensie
Die serie wist thrillerelementen op een knappe wijze te combineren met persoonlijk drama. Met The Patient dagen ze zichzelf verder uit. Niet alleen speelt het verhaal zich voor een groot deel in dezelfde ruimte af, ook proberen ze iets toe te voegen aan de vele films, series en documentaires die al over seriemoordenaars zijn gemaakt. Denk bijvoorbeeld aan de zeer succesvolle en volgens critici nogal smakeloze Monster: The Jeffrey Dahmer Story of het veel genuanceerdere Mindhunter. Zie daar nog maar eens iets origineels aan toe te voegen.
Over dat tweede obstakel dachten de makers en de acteurs veel na, vertelden ze tegen de New York Times. Gleeson, die de moordenaar speelt, wilde bewust geen spectaculair personage neerzetten. Met de manier waarop seriemoordenaars in fictie worden neergezet, heeft hij moeite: „Ik begrijp waar de fascinatie vandaan komt, maar uiteindelijk worden ze op een vreemd voetstuk geplaatst en neergezet als fascinerend. In het echte leven is het walgelijk en zielig.”
Hij zet dus geen charismatisch of fascinerend figuur neer, maar een redelijk normale jongen met normale hobby’s en een baan. De moordenaar is een foodie (groot liefhebber van eten) en een restaurantinspecteur. Fields daarover in een interview met de site Vulture: „Een seriemoordenaar an sich is eigenlijk niet zo interessant. Dus je kijkt naar relaties en de invulling van hun leven. Het idee van een foodie gaf het een leuke dimensie.” Weisberg: „Je zoekt naar specificiteit. En het werkt beter wanneer die aspecten hem normaliseren.”
Geweldig acteerwerk
Dat de moordenaar een weinig opvallend figuur is, maakt het eigenlijk angstaanjagender. Hij mist een rem en inlevingsvermogen, maar compleet gestoord kun je hem niet noemen. Hij weet dat hij fout zit, het lukt hem echter niet om zijn woede op een normale manier een plek te geven. Daarnaast verdienen de slachtoffers het volgens hem om vermoord te worden: het moet gebeuren omdat ze hem om wat voor reden dan ook gekrenkt hebben.
Plezier beleeft hij niet aan het moorden, het is een verslaving. Dit aspect kwamen de showrunners veel tegen in hun onderzoek. Fields: „Het verbaasde ons dat veel seriemoordenaars het niet leuk vinden wat ze doen. Zoals bij veel verslavingen voel je je slechter nadat je ervoor gezwicht bent. Als kijker van fictie over seriemoordenaars had ik dat niet verwacht.” De worsteling om ervan af te komen, zagen ze als een interessant uitgangspunt. Niet dat je als kijker mee gaat leven, daarvoor zijn de misdaden te gruwelijk.
Uiteindelijk valt of staat de serie met het acteerwerk van de twee hoofdrolspelers die tegenover elkaar staan. Carell verwierf bekendheid als komisch acteur, bijvoorbeeld met zijn rol als Michael Scott in de Amerikaanse versie van The Office. Het afgelopen decennium liet hij al vaker zien dat hij serieuze en ingetogen rollen aankan. In The Patient zal hij mede door zijn grijze baard voor sommige Office-kijkers misschien niet eens meteen herkenbaar zijn. Wel toont Carell op sommige momenten nog over komische timing te beschikken, maar hij maakt vooral indruk met de subtiele manier waarop hij zijn personage neerzet. Psychiater Strauss ademt rust uit, ondanks zijn gruwelijke situatie. Dat maken de momenten waarop hij de controle verliest nog sterker.
Diepere laag
De spanning blijft er de hele serie goed in, ook omdat er weinig tijd wordt gerekt: de meeste afleveringen hebben een speelduur van rond de twintig minuten. Gaandeweg wordt de wereld van de serie iets groter en krijg je meer van de buitenwereld mee. Er wordt gebouwd naar een bloedstollende climax die niet teleurstelt.
Naast het seriemoordenaar-aspect spelen persoonlijke strubbelingen van Strauss, die recent zijn vrouw heeft verloren, een rol. Via flashbacks zien we ook hoe hij een moeizame relatie heeft met zijn zoon die orthodox-joods geworden is. Dat levert frictie op met de meer progressieve manier waarop het joodse gezin in de wereld staat. De toevoeging van deze lijn voelt aan het begin niet meteen nodig, maar gaandeweg geeft het de hele serie een prachtige diepe en menselijke laag.
Tegen het eind wordt het beroemde boek De zin van het bestaan van psychiater en Holocaustoverlever Viktor Frankl genoemd door Strauss. Zijn gevangenschap verplicht hem om na te denken over de grote kwesties in het leven en over zijn nalatenschap. Wat deed hij goed? Wat kon beter? Wie moet hij vergeven? Zo voelt The Patient, ondanks de zeer duistere laag, ook voor de kijker soms als een therapiesessie.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/widgets/files/2022/11/lees-ook-series.gif|//images.nrc.nl/G2Kfy74nzllXp1aVrTnTW7kZ6bA=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/widgets/files/2022/11/lees-ook-series.gif)
