Column | Een spel

Zondag liep ik door Surakarta, samen met goede vriendin Sri, die me geduldig door zowel de stegen als de lokale geschiedenis gidste. Er was geen straathoek zonder verhaal, zelfs de kleinste kiezel maakte anekdotes los. De stad bleek een mix van oud en nieuw, met standbeelden en paleizen maar ook met muren tjokvol graffiti die scherp commentaar leverden op de actualiteit.

Op een zeker moment stonden we in de file richting het station. Ik zou later die dag pakjesavond vieren in Djokjakarta en legde op de achterbank van de taxi nog de laatste hand aan enkele sinterklaasgedichten. Opeens wees Sri naar buiten. Op een enorme muurschildering stond een Indonesische man afgebeeld, gehuld in een kogelwerend vest en met een grote helm op. De man hield twee wajangpoppen vast: in zijn rechterhand een die de Oekraïense president Zelensky moest voorstellen, en in de linker een die onmiskenbaar Poetin was, zij het een afgeslankte versie. Beide poppen droegen sarongs (want hee, Indonesië), in de kleuren van hun eigen vlag.

„Wajang is soms erg politiek”, vertelde Sri. „Tijdens de dekolonisatieoorlog ontstond de zogenaamde Wajang Revolusi, om het nationalisme te vergroten en de onderlinge eenheid te versterken.”

„Het schimmenspel als propaganda!”

„Precies”, zei ze. „Maar ook dus als bindmiddel.”

„Maakt men zich in Indonesië zorgen over de Russische invasie in Oekraïne?” vroeg ik.

‘Natuurlijk”, zei ze. „Men is bang voor de gevolgen ervan in Azië. Dat China zijn kans schoon ziet om Taiwan binnen te vallen en de eigen invloedssfeer uit te breiden ten koste van allerlei andere landen in de regio. Men wil geen oorlog. Kijk maar naar wat er op de achtergrond van de poppenspeler is geschilderd.”

Achter de man stonden talloze Indonesische militairen afgebeeld.

„De uniforms die ze dragen zie je tegenwoordig niet meer”, vervolgde Sri. „Die stammen uit de jaren veertig.”

Boven de strijdtroepen vlogen vliegtuigen die zo uit Soldaat van Oranje hadden kunnen komen. Ernaast stond ‘Stop World War III’ geschreven.

„Waarom zijn Zelensky en Poetin eigenlijk als wajangpoppen afgebeeld?” vroeg ik.

„Goede vraag”, zei Sri. „Misschien om wat lucht te geven? Hier zien we de beelden uit Europa ook. Het kan ademruimte bieden om alles heel even als spel te zien.”

„Oorlog is geen spel.”

„Toch wel”, zuchtte Sri. „Een spel dat mensenlevens kost. Het is het verplaatsen van schaduwen, net zoals bij wajang, tot het verhaal uit is.”

„Tot er weer plek is voor licht?”

„Tot het donker zijn plaats weer weet.”