De overheid had iets anders beloofd, zeggen veel studenten en oud-studenten. Een goedkope studielening. En dat is niet meer zo, vinden ze, als de rente vanaf januari stijgt van 0,46 naar 2,56 procent. Ze zijn teleurgesteld. En bezorgd over hoe ze moeten rondkomen als ze straks beginnen met aflossen, juist nu het leven door de hoge inflatie duurder is geworden. Bij een demonstratie tegen de rentestijging lieten studenten woensdag een duidelijke boodschap horen: de rente moet wat hen betreft naar nul.
De studenten lijken ook politieke bijval te krijgen. SP en D66 dienden deze week een motie in om de rente te verlagen naar 0 procent. De 500 miljoen euro die deze renteverlaging de overheid zou kosten, kan volgens deze partijen betaald worden door de btw op bloemen te verhogen. Tot nu toe steunen onder meer de PVV, BBB en Partij voor de Dieren het plan.
Maar de onrust onder studenten en politieke partijen over de rentestijging is onnodig, schreef marktanalist Misha van Denderen donderdag op de site van economenvakblad ESB. Ze lijken te vergeten, stelt hij, dat een schuld door inflatie juist mínder waard wordt. „De rente en aflossing worden vanwege de inflatie betaald met euro’s die beduidend minder waard zijn dan de euro’s die in het verleden geleend zijn”, schrijft Van Denderen. Met het bedrag dat je nu moet aflossen, kun je veel minder kopen dan toen je het leende. Er is daarom volgens de marktanalist „weinig reden om een ‘renteprotest’ aan te tekenen”.
De gemiddelde studieschuld van mensen tussen de 25 en 30 jaar (die veelal klaar zijn met hun studie en al aflossen) bedroeg volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) januari vorig jaar 21.200 euro. Door de rentestijging zal de rente gemiddeld oplopen naar 542 euro per jaar, aldus uitvoeringsorganisatie DUO.
Lees ook Vijf vragen over de rentestijging op de studieschuld
Studenten schrikken hiervan, maar door de inflatie is de rente die ze daadwerkelijk moeten betalen uiteindelijk negatief, zegt Van Denderen tegen NRC. Dat heeft te maken met het verschil tussen de rente die je in absolute bedragen betaalt (nominale rente) en de rente waar het inflatiepercentage van afgetrokken is (reële rente). De inflatie is volgend jaar naar verwachting van De Nederlandsche Bank 3,7 procent; en dus hoger dan het nominale rentepercentage van 2,56 procent.
Reële rente
De reële rente valt daardoor negatief uit, wat volgens Van Denderen betekent dat de student er minder van zal voelen in de portemonnee. Vergelijk het met de rente op spaargeld: als je elk jaar 2,5 procent rente op je spaargeld krijgt, maar de inflatie is 3,5 procent, dan groeit je spaargeld wel, maar minder hard dan de geldontwaarding. De relatieve waarde van je spaargeld neemt dus af. Voor schulden geldt precies hetzelfde, maar dan werkt de inflatie in je voordeel.
Het voorstel van SP en D66 kost veel geld, waarvan het de vraag is of dat redelijk is
Veel studenten maken zich zorgen over de rentestijging omdat het leven door de hoge inflatie sowieso al een stuk duurder is geworden. Dat is volgens Van Denderen niet nodig. „De afgelopen tijd zijn de lonen door de inflatie al flink gestegen”, zegt hij. „Sectoren waar dat nog niet het geval is, zullen dat waarschijnlijk nog wel doen. Je ziet vaak dat de lonen met enige vertraging alsnog met de inflatie meestijgen.” Het bedrag dat oud-studenten moeten aflossen, is volgens de marktanalist uiteindelijk een relatief kleiner deel van het inkomen dan het een paar jaar geleden was geweest.
Lees ook De torenhoge inflatie is voor één groep een zegen: mensen met schulden
Het voorstel van SP en D66 kost de overheid veel geld, zegt Van Denderen. „En je kunt je afvragen of het redelijk is. Door de inflatie verdampt een deel van de studieschuld sowieso al. Studenten worden daarmee eigenlijk gematst. Met een hogere rente verdampt de schuld minder, maar dit effect verdwijnt niet helemaal.”
Een goedkopere oplossing, waarmee de overheid oud-studenten volgens Van Denderen ook tegemoet kan komen, is de nominale rente maximaal te laten meestijgen met de inflatie. Dit kost de overheid 100 miljoen euro per jaar. „De reële rente komt dan uit op nul procent.”
Omdat studieschuld door de inflatie deels verdampt, worden studenten gematst
Oud-studenten zijn hierdoor onder meer geholpen als zij bij de bank een hypotheek aanvragen. „Banken zijn eerder geneigd een hypotheek te verstrekken als zij duidelijkheid hebben over het verloop van de schuld, zoals de rente of het maandelijkse aflossingsbedrag”, zegt Van Denderen. „Momenteel benaderen banken een studieschuld vaak alsof het een commerciële schuld is waarbij de rente sterk kan fluctueren. Het kan studenten helpen om hierover duidelijkheid te scheppen.”
In Nederland vinden we het doorgaans eng om schulden te hebben, zegt Van Denderen. Het zit in onze cultuur, denkt hij, dat een schuld zwaar aanvoelt. In bijvoorbeeld de Verenigde Staten gaan mensen daar luchtiger mee om. „Ik wil de zorgen van studenten niet bagatelliseren”, zegt Van Denderen. „Maar de inflatie kan de last van een studieschuld juist iets verlichten.”
