Oekraïense sagen, katten en leeuwen voor in de meivakantie

De oorlog in Oekraïne heeft als bijkomstigheid dat de belangstelling voor het land en zijn cultuur is toegenomen. Zo zijn er Oekraïense films in de bioscoop, zoals onlangs Klondike.

Wie meer wil weten over Oekraïense mythologie en folklore kan terecht bij de animatiefilm Mavka, een van de vijf kinder- en jeugdfilms die voorafgaand aan de meivakantie in première gaan. Zoals vrijwel alle buitenlandse kinderproducties is Mavka nagesynchroniseerd, speciaal voor Oekraïense vluchtelingen in Nederland brengt de distributeur de film ook uit in de oorspronkelijke taal.

Mavka is (deels) gebaseerd op het toneelstuk Lied van het woud (1911), geschreven door de in Oekraïne gevierde dichteres Lesja Oekrajinka. Het gaat over boswezens die hun woud beschermen tegen de onbetrouwbare mensheid. Onder valse voorwendselen zijn ze uit op het levenselexir dat uit bladen van een specifieke boom te destilleren is. Als de boosaardige Kylina de jonge muzikant Lucas de opdracht geeft de plek te vinden waar de boom met deze toverbladeren staat, stuit hij op Mavka, die net is verkozen tot Beschermer van het Woud. Mede omdat hij zo mooi fluit speelt, wordt ze verliefd; hij valt voor haar betoverende schoonheid en zachtaardige karakter. Door allerlei verwikkelingen wordt hun prille liefde flink op de proef gesteld.

Mavka zit vol typische Oekraïense folklore, van de traditionele kledij tot wuivende zonnebloemen. De gezichten zijn wat plastic, maar de animatie van het magische bos en de wonderlijke wezens die er wonen is mooi. Wat stoort is de manier waarop Kylina’s hulpje, een ambitieuze modeontwerper, wordt gecodeerd als clichématige homoseksueel. Jammer ook dat een film over folklore een lelijk liedje bevat dat klinkt als mislukte poging tot aanstekelijke popmuziek.

Katten en superkatten

Ook Superkat Maurice heeft een jongen die fluit speelt, rattenvanger Mees. Samen met de dikke kater Maurice licht hij dorpjes op die zogenaamd te maken hebben met een rattenplaag: de ratten zijn onderdeel van hun plan geld uit de zakken van de dorpelingen te kloppen. Het gaat mis als een schurk daadwerkelijk alle ratten laat verdwijnen. In werkelijkheid zitten ze gevangen terwijl zijn handlangers al het eten stelen, waar de ratten vervolgens de schuld van krijgen. Het levert een bij vlagen amusante animatiefilm op, gebaseerd op een boek van humorist Terry Pratchett over goedgelovigheid en de neiging van je leven een verhaal te maken. Ook hier is liefde in het spel: Mees valt voor burgemeestersdochter Olivia, tevens vertelster van het verhaal. Zij is een boekenwurm: haar terzijdes over verhaalclichés doorbreken soms de vierde wand. Wat geestig is, maar op den duur ook wat vermoeiend.

Een kat, maar dan niet geanimeerd, keert terug in het Vlaamse, uit het Frans nagesynchroniseerde Mijn kat & ik. Het tienjarige meisje Clémence neemt een kitten uit een pasgeboren nestje onder haar hoede en noemt hem Poes. Later zal ze van een vrouw die midden in de natuur woont leren dat Poes toch echt ‘castagnetten’ heeft, en dus een kater is. Het illustreert het thema: naïeve stadsbewoners die niet meer weten wat natuur is. Als Clémence en haar in scheiding liggende ouders naar hun buitenhuis gaan, ontsnapt Poes, waarna de film gaat over de vraag waar de grens ligt tussen een huis- en een wild dier. Ondertussen leert vegetariër Clémence lessen over de wreedheid van de natuur, vlees eten en loslaten. Waarbij de al dan niet tijdelijke scheiding van haar kat gespiegeld wordt in de echtscheiding van haar ouders, een gegeven dat Clémence gaandeweg moet accepteren, hoe moeilijk ook. De beelden van Poes in de bossen van de Vogezen zijn fraai, maar de plot is wel heel dunnetjes.

Mijn kat & ik

Gespierde regenworm

De Nederlandse kinderdocumentaire Onder het maaiveld junior gaat over bodembeestjes, die volgens de voice-over lijken op buitenaardse wezens. Zoals de watersalamander, miljoenpoot, mijt, wolfspin en de regenworm, „best een gespierde jongen eigenlijk”. Een schooltuinproject waarbij leerlingen zonder schoffelen – ze wroeten met de hand in de aarde – een moestuin aanleggen wordt vergeleken met een project in de polder De Ronde Hoep, vlakbij Amsterdam. Ook daar legt iemand een moestuin aan zonder de bodem te beroeren, wat weer vergeleken wordt met hoe een bioboer zijn grond „zonder spitten en zonder spuiten” met rust laat: „bodem blij, bieten blij, boer blij”.

Het mooist zijn de time-lapse en micro-opnames, met name van de betoverende ondergrondse schimmels. Het is een leerzame film over permacultuur (de film noemt deze term niet), maar naast Verkerks eerdere Onder het maaiveld leunt hij wel heel erg op zijn andere film voor kinderen, De schooltuin (2020). Hieruit worden veel beelden gerecycled – wat dan wel weer past bij een film over ecologische duurzaamheid.

In Leeuwin verhuist Rosi met haar ouders en broer van Suriname naar Nederland, het land van altijd tegenwind bij het naar school fietsen. Rosi, met Maradona-shirt en poster van voetbalster Lineth Beerensteyn op de muur, kan goed voetballen. Ze raakt bevriend met het Belgische meisje Jitte, net als Rosi een ‘vreemdeling’ in Nederland, en krijgt het aan de stok met een klasgenote die Rosi ervan verdenkt haar vriendje af te pakken. Dit subplotje is niet bijster origineel, maar verder is het vlot gemaakte Leeuwin een prima jeugdfilm. Zo heeft Cees Geel een leuke bijrol als strenge schoolconciërge/mopperende voetbalkantinebeheerder die sceptisch is over vrouwenvoetbal („te traag”). Dat Rosi’s poster van Ruud Gullit steeds van de muur waait, spreekt echter boekdelen: het is nu aan de Leeuwinnen om de voetbalwereld te veroveren.

https://www.youtube.com/watch?v=OtrYP1fTESw&ab_channel=SplendidFilm

In deze gids vind je de beste films die momenteel in de bioscoop draaien