Column | Naakt is normaal, seks nog zeker niet

Nederlandse filmmakers zijn dol op seks. Ze kunnen er alleen geen dialogen over schrijven.

In Goodbye Stranger, deze week in de bioscoop: „Ga je alleen zitten janken of ga je me nog neuken?” In Onder Water: „Jij hebt vleestandenborsteltje gespeeld met je secretaresse!” In Fijn Weekend, van februari: „Neuk me…” – romantisch uitgesproken als de laatste woorden van een stervende.

Seks – of zoals het in de kunsten heet: functioneel naakt – is een hoeksteen van de Nederlandse film. Het cliché: elke serieuze Nederlandse film bevat ten minste één ontbloot onder- of bovenlijf. Bij sommige filmmakers speelt seks de hoofdrol. Nederlands visitekaartje Paul Verhoeven is er zo bedreven in dat je vermoedt dat hij zijn kostuumafdeling haat. Seks is gewoon in Nederlandse films.

Natuurlijk zijn er problemen met seksscènes. Acteurs voelden zich soms verplicht aan een regisseur of carrière, of voelden zich onveilig op de set. Maar de filosofie achter de Nederlandse omgang met seks voelde voor mij altijd goed. Seks hoort bij het leven en dus ook bij film. De moraal zou niet zo verstikkend moeten zijn. Niet zo Amerikaans.

Maar de laatste tijd begin ik te vermoeden dat die ‘openheid’ over seks een façade is. Want: de meeste Nederlandse filmmakers kunnen die liefde niet echt verwoorden.

De dialogen hierboven zijn respectievelijk sexy, romantisch en beschuldigend bedoeld. Tóch is de taal in elk citaat hetzelfde. Naar seks wordt uitsluitend gerefereerd met „neuken” of een eufemisme. Het is grof, plat en vooral onrealistisch.

Dat is niet van de laatste jaren. Michiel Romeyn deed al jaren geleden op televisie een imitatie van het idioom der Nederlandse acteur. Veel vloeken („neuken” is een favoriet), articuleren alsof je je kaken traint, en rollen met de ‘kleinkunst R’ als je ‘Godverredomme’ zegt. Romeyn beschreef destijds ook al een seksscène: „Schei toch uit! Neuk me dan!”

Misschien is mijn generatie preuts en is dit taalgebruik in oudere kringen volstrekt gewoon. Toen ik het over het ‘neukfenomeen’ had met oudere collega’s uit de filmjournalistiek, kreeg ik onbegrijpende blikken: „Wat zeg jij dan: zullen we samen onder de dekens gaan liggen?” Maar dan toch: waarom praat iederéén, jong en oud, zo in Nederlandse films?

Het antwoord is niet makkelijk gevonden. Niet alleen omdat je alleen maar pornografie krijgt als je „het woord ‘neuken’ in Nederlandse films” opzoekt, ook omdat scenaristen het waarschijnlijk onbewust doen. Want wíé zegt meestal ‘neuken’? Bijna altijd vrouwen. Dat kan te maken hebben met een mannelijke fantasie over vrouwen die grof en los over seks praten. Maar ik denk dat het ook een vlucht naar voren is: hoe grover het taalgebruik, hoe gedurfder het lijkt. Terwijl het eigenlijk saai en veilig is. Door seks te verhullen in keihard taalgebruik – ‘kijk ons eens durven, dit is hoe échte mensen praten’ – hoef je het niet persoonlijk te maken. Niet kwetsbaar en zeker niet echt. Want écht praten over seks wordt minder gewaardeerd. De zedelijke zuilen van de jaren vijftig zijn dan wel met vieze woordjes beklad, ze staan nog fier overeind. Naakt is normaal, seks zeker niet.