Andrew Dominik over Marilyn Monroe: ‘Zoveel aanbidding is kennelijk niet erg gezond’

Filmster Marilyn Monroe overleed op 36-jarige leeftijd in haar bungalow te Los Angeles aan een overdosis slaapmiddelen op een moment dat ze te labiel en verslaafd werd geacht om in een film te casten. Waarna ze uitgroeide tot Hollywoods eeuwige icoon.

Voor acteur Adrien Brody blijft dat een bizarre paradox. „Marilyn Monroe ís Hollywood, een beeld van perfectie. Toch stierf ze vereenzaamd, wanhopig en suïcidaal. Wat zegt dat over ons?” We spreken Brody in Venetië, vlak voor de wereldpremière van Andrew Dominiks biografische speelfilm Blonde, die vanaf woensdag te zien is op Netflix. Hij speelt Arthur Miller, de beroemde toneelschrijver die de laatste echtgenoot van Marilyn Monroe werd.

Lees ook de column van Madeleijn van den Nieuwenhuizen over ‘Blonde’: Ook deze film houdt Marilyn Monroe gevangen in haar gouden kooi

Blonde is gebaseerd op de ruim 700 pagina’s tellende ‘fictieve biografie’ Blonde van Joyce Carol Oates uit 2000. Net als Oates gaat de film uit van een schurende dualiteit tussen Marilyn Monroe, de ongrijpbare waterstofperoxide seksbom, en de fragiele verschoppeling Norma Jeane Mortenson, beschadigd door een psychotische moeder, opgegroeid in weeshuizen en pleeggezinnen. „Ik was geen Monroe-fanaat”, zegt regisseur Andrew Dominik, ook in Venetië. „Het boek deed het voor mij. Waarom pleegde Amerika’s liefdesgodin, Amerika’s Aphrodite, zelfmoord? Ik wilde niet perse accuraat of zelfs fair zijn, maar haar emotionele waarheid vertellen.”

Magisch moment

Dominik leurde elf jaar met Blonde: Naomi Watts en Jessica Chastain waren in beeld als Monroe. De #MeToo-beweging gaf in 2017 de doorslag, vermoedt Dominik: opeens was er wél geld voor een verhaal over manipulatie en misbruik van een kwetsbare superster in de vleesverwerkende industrie die Hollywood is. „Een magisch moment, heel even, voelden studiobazen zich gedwongen vrouwelijke standpunten serieus te nemen. De deur stond op een kier, wij schopten hem open.”

Nu is Blonde er, maar de reacties zijn gemengd. Er is grote waardering voor de visuele schwung, het lef, de volstrekt overtuigende wijze waarop actrice Ana de Armas in Marilyn Monroes huid kruipt. Maar is de diva niet te fragiel en hulpeloos? Onderschat Dominik niet haar actieve rol in de creatie van haar mythe? Vrouwen horen anno 2022 sterk, actief en formidabel te zijn in de film. Marilyn Monroe zoals vertolkt door Madonna.

Bovendien: was dat shot vanuit haar vagina nou nodig, die dialogen met haar ongeboren foetus, de nachtmerrie-achtige abortus die de studio bij de opkomende ster forceert? Dat helpt de huidige strijd voor het recht op abortus niet. Anno 2022 horen vrouwen in films namelijk niet over abortus te twijfelen, laat staan dat ze zich daar schuldig over voelen.

Wat die abortus betreft: Andrew Dominik wilde de kijkers graag traumatiseren, vertelt hij in Venetië. „Ik wilde u dat zo fysiek mogelijk laten ervaren. Ik ben niet van Less is More. Ik ben van More is More.” Actrice Ana de Armas, die naast hem zit, scandeert enthousiast: „More is More! More is More!”

Pratende foetus

De pratende foetus was van vitaal belang. Dominik: „Voor een ongewenst kind als Norma Jeane is zwanger zijn heel confronterend. Ze is ambivalent. Een baby kan haar helpen haar eigen jeugdtrauma te overwinnen, denkt ze. Maar haar eigen moeder was gestoord en ongelofelijk gewelddadig, wordt zij zelf niet zo’n moeder? Het is damned if she does, damned if she doesn’t. Voor die interne dialoog had ik die pratende foetus nodig.”

Andrew Dominik gelooft niet dat vader-issues Norma Jeane dreven, ook al noemde ze haar minnaars steevast ‘Daddy’. Dominik: „Dat gaat niet echt over haar afwezige vader, maar over haar moeder. Die verweet haar als kind dat haar vader door haar was weggelopen, omdat ze zwanger was. Norma Jeane fantaseerde dat als de vader zou terugkeren, haar moeder weer normaal zou worden, van haar zou houden. De vader stond voor verloren moederliefde. Ik geloof niet dat zij dat zelf helemaal begreep.”

De seksscènes? Ana de Armas: „Blonde is bepaald niet vrolijk en sexy, maar een heel zware, droevige film. Na negen maanden opnames bleef niet zozeer het personage bij me als het fatalistische, vreselijke gevoel dat ik Norma Jeane niet kan helpen, al wil ik dat zo graag. Ik weet dat Dominik deze vrouw en haar verhaal diep respecteert. We vertrouwden elkaar, wisten dat we iets groters deden dan ons … umm … oncomfortabel voelen … bij die scènes … die zo moeilijk zijn om te doen.”

Ze had na afloop graag tijd gehad om het stof te laten neerdwarrelen, vervolgt De Armas: „Maar vrijdag eindigden de opnames en dinsdag werd ik op de set verwacht bij de James Bondfilm No Time to Die. Ik heb niet echt goed afscheid kunnen nemen van Norma Jeane.”

Lees hier de recensie van ‘Blonde’

Iconen

Dat juist Dominik Blonde maakt, ligt voor de hand: zijn invloedrijke western The Killing of Jesse James by the Coward Robert Ford (2008) verraadde al een fascinatie met icoon en imago. Toch is Blonde een totaal andere film, vindt hij. „Jesse James bekijkt het ontstaan van een icoon van buitenaf, dat is inderdaad een deconstructie van een mediafenomeen. Blonde volgt het ontstaan van een icoon van binnenuit, door de ogen van Norma Jeane zelf. Hoe Marilyn Monroe als een beschermend pantser én als een soort gevangenis om haar heen groeit.”

Blonde toont de wereld door het spectrum van jeugdtrauma, aldus Dominik. „Ik film consequent door de lens die Norma Jeane’s blik bepaalt. In je kindertijd gevormde angsten en dromen die je op jouw realiteit projecteert, die je dingen laat zien die niet perse hoeven te kloppen. Dat is een universele ervaring. Het is geen toeval dat freudiaanse ideeën naar mythologische figuren zijn vernoemd toch? Onze wereld krijgt betekenis door hun verhalen. Ik gebruik hier in zekere zin ook een mythologisch personage om ieders fundamentele levenservaring aan te stippen.”

Moet je jong en eenzaam sterven om zo’n icoon te worden? Marilyn Monroe blijft hét gezicht van Hollywood, de eveneens triest overleden Elvis van de rock-’n-roll. „Forever young, dat helpt kennelijk”, peinst Dominik. „Marilyn Monroe heeft alles wat je kan wensen, toch pleegt ze zelfmoord. Zoveel aanbidding is kennelijk erg ongezond. Die tragiek fascineert mensen.” Ana de Armas: „Ook als we haar hele verhaal kennen – verschoppeling, model, actrice, icoon – ontbreekt iets. Wie is dat onder al die beelden en ideeën en lagen make-up en rollen en personages? We weten het niet. Dus we blijven nieuwsgierig, we blijven speculeren.”