‘Blonde’ is triest en griezelig, geen Marilyn voor iedereen

Ergens halverwege Blonde kijkt actrice Ana de Armas, die Marilyn Monroe speelt, de camera in en zegt: „Wat heb jij met mijn leven te maken?”

Het is een vraag aan Monroes toenmalige echtgenoot, de toneelschrijver Arthur Miller. Maar het is ook een vraag aan ons, de toeschouwer. Waarom zijn wij zestig jaar na haar dood – zelfmoord door een overdosis kalmeringsmiddelen, of toch vermoord omwille van haar relatie met de gebroeders Kennedy – nog steeds in haar geïnteresseerd? Is het voyeurisme, ramptoerisme of iets diepers, onbegrijpelijkers?

Regisseur Andrew Dominik (The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford) geeft in zijn zeer vrijelijk met de feiten omspringende filmbiografie van de actrice, sekssymbool en icoon tientallen aanzetten om die vraag te beantwoorden. De simpelste samenvatting: omdat ze een fenomeen was dat door haar tragische leven en dood, maar ook door het geweldige corpus aan films dat ze naliet, voor altijd op ons netvlies gebrand bleef. Monroe als heilige drie-eenheid van het onschuldige meisje Norma Jeane zoals ze ter wereld kwam, de seksgodin die Hollywood creëerde en iets wat dat oversteeg.

Dat mysterie is groter dan elk label dat deze of elke andere film op haar probeert te plakken. Niagara, Gentlemen Prefer Blondes, The Seven Year Itch, Some Like it Hot – het zijn allemaal films die tot ons culturele kapitaal behoren. Zonder Marilyn geen Madonna, geen Lady Gaga, geen discours over stereotypes, schoonheidsidealen en slachtofferschap.

Ana de Armas is hypnotiserend. Ze is de uncanny valley van alle Marilyn-vertolkers. Als je foto’s van haar in Blonde naast die van de historische Marilyn legt, is ze meer Marilyn dan Marilyn ooit was. Dit is Oscar-materiaal. Maar je hoeft alleen maar een heel klein filmfragmentje van de echte Marilyn terug te kijken om je te realiseren dat haar aantrekkingskracht groter is dan tien Blondes kunnen reproduceren.

Lees ook een interview met Andrew Dominik, Ana de Armas en Adrien Brody over ‘Blonde’

Dominik liet zich voor zijn film inspireren door de gelijknamige fictieve biografie van Joyce Carol Oates uit 2000. Dat resulteerde in een fascinerende eclectische werveling van fragmenten uit Marilyns leven. Een Finnegans Wake over de mythemachine van Hollywood, nachtmerrie en koortsdroom. Een cinematografische tour de force ook, in kleur, zwart-wit en allerhande filmformaten, gefilmd vanuit alle mogelijke perspectieven. Shots vanuit haar vagina tijdens abortus- en miskraamscènes en een sprekende foetus zorgden al voor controverse. Toen het promotiecircus voor de film in mei van dit jaar op gang kwam, beloofde Dominik dat er voor iedereen wel iets in de film zou zitten wat zou shockeren. En hij hield woord.

Daarnaast is Dominiks Blonde een gedeconstrueerd freudiaans handboek. Het trauma van Marilyns geesteszieke moeder en afwezige vader zitten in elke scène. Ze noemt in Dominiks scenario elke man nadrukkelijk ‘Daddy’. Het is triest en griezelig tegelijkertijd.

Het perfide en perverse Hollywood dat Dominik schetst, is #MeToo avant la lettre. Haar visagist Whitey is niet alleen degene die haar keer op keer van vrouw in fenomeen transformeert, maar ook degene met een heel arsenaal aan pillen in zijn schminkkoffertje. Op het moment dat Marilyn als bewusteloze sekspop uit de kamer van JFK wordt gesleept kun je eigenlijk alleen nog maar huilen.