Noord-Korea drijft Japan en Zuid-Korea tot opvoeren bewapening

Zuid-Koreaanse burgers zijn steeds meer voorstander van een eigen nucleaire afschrikkingsmacht. Japan praat met de Verenigde Staten over de aanschaf van Tomahawk-kruisvluchtwapens. En Noord-Korea laat geen dag voorbijgaan zonder de spanning op te voeren met rakettesten, granaatbeschietingen en nucleaire dreigementen.

Het is de afgelopen maanden weggedrukt door de nucleaire spierballentaal van Vladimir Poetin, als onderdeel van zijn oorlogsretoriek rond de invasie in Oekraïne, maar de dreiging van een militaire confrontatie tussen isolationistisch Noord-Korea aan de ene kant, en Zuid-Korea, Japan en de VS aan de andere kant, neemt toe. Ook China zou daar onvermijdelijk bij betrokken raken.

Afgelopen vrijdag vuurde Noord-Korea opnieuw een raket af, vanaf de oostkust in de richting van de Japanse Zee, kort nadat een regeringswoordvoerder had erkend dat Tokio de mogelijkheid van de aanschaf van Tomahawks „bestudeert”.

De veranderingen in de publieke opinie over een nucleair arsenaal in Japan en Zuid-Korea komen niet uit de lucht vallen, maar hebben te maken met het militaire wapengekletter rond het Koreaanse schiereiland. Het regime van Kim Jong-un is al maanden actief met het testen van nieuwe wapens, variërend van ballistische raketten die kunnen worden gelanceerd van onderzeeërs of treinen tot luchtafweersystemen en strategische kruisvluchtwapens. En daarmee houdt het niet op, vermoeden Zuid-Korea en de VS: zij waarschuwen Pyongyang er al weken voor om af te zien van een zevende kernproef. Noord-Korea zou op het punt staan – voor het eerst sinds september 2017 – om weer zo’n test te houden, mogelijk met een tactisch kernwapen.

Nieuwe nucleaire doctrine

Noord-Korea, dat al in 2006 zijn eerste kernproef hield en ondanks zware internationale sancties niet van zijn koers is afgebracht, acht de nucleaire afschrikking nodig door de dreiging vanuit de VS en Zuid-Korea. Met intercontinentale ballistische raketten kan het land inmiddels de overzijde van de Stille Oceaan bereiken – de Amerikaanse westkust. In april testte het raketten die een nucleaire lading kunnen dragen, en die vanuit verschillende locaties op doelen in Zuid-Korea kunnen worden afgevuurd, zoals havens, vliegvelden en militaire bases van het Zuid-Koreaanse en Amerikaanse leger.

En sinds september simuleert Noord-Korea aanvallen op Zuid-Koreaanse doelen met tactische kernwapens, nadat Kim wettelijk een nieuwe nucleaire doctrine had geïntroduceerd. Hij stelt daarin dat Noord-Korea als eerste een kernwapen zal inzetten als een nucleaire aanval op het land aanstaande is, of als er een aanval wordt uitgevoerd op het leiderschap of een faciliteit voor nucleaire wapens – ook als die aanval met conventionele wapens wordt uitgevoerd.

De VS en Zuid-Korea hebben al sinds 1953 een verdedigingsverdrag

De inzet is dus hoger dan ooit, en Noord-Korea is bereid risico’s te nemen. Op 4 oktober vuurde het land een ballistische raket af over het Noord-Japanse eiland Hokkaido – waar op tal van plaatsen het luchtalarm klonk – voordat het projectiel 4.500 kilometer verderop in de Stille Oceaan verdween. Noord-Korea overtrad daarmee alle internationale regels, maar in de VN-Veiligheidsraad blokkeerden China en Rusland een veroordeling van de lancering. Zij vonden dat die was uitgelokt. Overigens staat niet vast dat Pyongyang de raketten al kan uitrusten met kernkoppen.

Bezoek van Kamala Harris

De lancering gebeurde kort na het bezoek van de Amerikaanse vicepresident Kamala Harris aan Seoul, en in een week waarin de marines van Zuid-Korea, Japan en de VS voor het eerst sinds 2017 gezamenlijke oefeningen hielden in de internationale wateren ten oosten van het Koreaanse schiereiland. Volgens Zuid-Korea waren ze bedoeld om te kunnen reageren op de toenemende dreiging van Noord-Koreaanse onderzeeërs.

Met de intensivering van het wapenprogramma speelt Kim Jong-un met geopolitiek vuur, zoals hij al jaren doet; of hij daadwerkelijk uit is op een militaire confrontatie valt te bezien. De kans dat de VS zich afzijdig zullen houden bij een militaire confrontatie tussen beide Korea’s lijkt klein. De VS en Zuid-Korea hebben al sinds 1953 een wederzijds verdedigingsverdrag.

Met de snelle ontwikkeling van het Noord-Koreaanse wapenprogramma en de provocerende taal die Kim daarbij bij uitslaat naar zijn gepercipieerde vijanden, zal het land mogelijk wel stijgen op Washingtons internationale agenda. Noord-Korea lijdt onder de internationale sancties en poogt vermoedelijk om meer onderhandelingsruimte te krijgen middels het dreigen met nucleaire macht.

Zuid-Koreanen willen reactie

De vuist die Noord-Korea balt naar de vijandige buitenwereld mist in elk geval zijn uitwerking niet in Zuid-Korea en in Japan. In recente enquêtes zegt inmiddels zo’n driekwart van de Zuid-Koreaanse bevolking dat het land zichzelf nucleair moet bewapenen. Die onrust komt overigens ook voort uit de toegenomen dreiging vanuit China.

Of – en hoe – Seoul zal overgaan tot nucleaire afschrikking, is nog de vraag. De VS zouden tactische kernwapens op Zuid-Koreaanse bodem kunnen stationeren, zoals ook in Europese NAVO-landen gebeurt. Maar de gevolgen daarvan voor de verhoudingen tussen de VS enerzijds en China, Rusland en Noord-Korea anderzijds, zijn niet te voorspellen. Bovendien hebben de Amerikanen genoeg crises aan het hoofd; niet alleen de oorlog in Oekraïne en de verharding van de koers van de Chinese regering en haar dreigementen richting Taiwan, maar ook de diepe politieke verdeeldheid in eigen land.

Lees ook: Deze show laat Zuid-Koreanen lachen om hun Noorderburen. Zo begint de hereniging

In Japan is bewapening een nog veel gevoeliger onderwerp. Sinds de Tweede Wereldoorlog staat er in de Japanse grondwet een verbod om geweld te gebruiken bij internationale disputen. Maar onder druk van de ontwikkelingen in Noord-Korea en de Chinese dreiging wil Tokio zijn militaire macht de komende jaren snel uitbreiden. Ook in Japan verandert de publieke opinie snel. Na decennia van een louter pacifistisch defensiebeleid bleek bij een recente enquête dat 55 procent van de bevolking voorstander is van hogere defensie-uitgaven. De Liberaal Democratische Partij, van premier Fumio Kishida, won afgelopen zomer de verkiezingen met een pleidooi voor een „substantiële verhoging” van die uitgaven. Het defensiebudget moet binnen vijf jaar worden verdubbeld, naar (omgerekend) 80 miljard euro. Daarmee is het de grootste uitgavenverhoging sinds de Tweede Wereldoorlog.