De winter als wapen tegen de Oekraïense bevolking

Het is een macaber Russisch spel geworden in de oorlog in Oekraïne: de vernietiging van kritieke civiele infrastructuur in de steden. Op tijd om de Oekraïense bevolking voor de winter in de kou te zetten, en vóórdat Oekraïne met buitenlandse hulp voldoende luchtafweer heeft geïnstalleerd om de rakettenregen de baas te kunnen. Een wedloop met als inzet: menselijk leed. De winter als wapen.

Honderden raketten en drones hebben de Russen de afgelopen weken afgevuurd op Oekraïense bevolkingscentra, met energie- en warmtecentrales en drinkwaterinstallaties als voornaamste doelwitten. Woensdag waren het er zeventig, op 15 november kwamen er zelfs honderd neer op de steden; niet alleen Kiev, ook tal van andere steden. „Energieterreur”, noemt president Zelensky de strategie, een „duidelijk misdrijf tegen de menselijkheid”.

Dat de Oekraïense luchtafweer dankzij buitenlandse hulp beter is geworden, blijkt uit de cijfers: woensdag werden 51 van de 70 Russische raketten en drones uit de lucht gehaald. Maar het is nog lang niet genoeg. Miljoenen Oekraïners zitten zonder stroom, verwarming, stromend water, internet of telefoon. Ziekenhuizen, het leger, hulpdiensten en winkels draaien improviserend door, vaak op generatoren. Donderdag voerden artsen in Kiev een hartoperatie uit bij een kind – zonder elektriciteit, met lantaarns en hoofdlampen.

Aggregaten zijn schaars, ook al proberen omliggende landen te hulp te schieten met de levering van duizenden aggregaten. Alleen al in Kiev zat vrijdag nog altijd de helft van de inwoners zonder elektriciteit. Op meerdere plekken in Oekraïne is al sneeuw gevallen; komende week zakken de temperaturen in Kiev verder onder het vriespunt.

Het maakt een oplossing voor de Oekraïense bevolking des te urgenter. Deze brute Russische oorlogsstrategie leidt onvermijdelijk tot een humanitaire ramp, stelde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) deze week. Bij gebrek aan militaire successen lijkt de verwoesting van de civiele infrastructuur nu het voornaamste Russische doel geworden: om het moreel van de Oekraïense bevolking te breken. Met als ‘bijvangst’ nieuwe vluchtelingenstromen in een poging verdeeldheid en afbrokkelende steun aan Oekraïne te veroorzaken in de rest van Europa.

Lees ook dit artikel: ‘Poetins doel is om Oekraïne deze winter in de kou en het donker te zetten’

Hoewel langs de ruim achthonderd kilometer lange frontlinie dagelijks wederzijdse artilleriebeschietingen worden uitgevoerd, zijn de posities op de grond de afgelopen weken min of meer bevroren. Oekraïne heeft op de meeste plaatsen het initiatief, maar is met het huidige arsenaal aan wapens vooral aangewezen op het verzwakken van de Russische stellingen langs en achter de frontlinies.

Sinds de zware drone- en raketaanvallen op 10 oktober begonnen, kort na de succesvolle Oekraïense aanslag op de Krimbrug, vroeg president Zelensky bondgenoten vrijwel dagelijks om de levering van geavanceerd luchtafweergeschut. Veel landen hebben afweerraketten gestuurd, en de meeste Russische kruisraketten en trager vliegende drones van Iraanse makelij worden uit de lucht gehaald – volgens de Oekraïners tot zo’n 70 procent.

Maar Rusland is met Iran akkoord over de levering van de Fateh-110 en de Zolfaghar, ballistische raketten die een veel zwaardere explosieve lading kunnen dragen en door hun hoge snelheid moeilijk uit de lucht kunnen worden geschoten, ook voor het geavanceerde NASAMS-luchtafweersysteem dat de VS naar Oekraïne hebben gestuurd, of het Duitse IRIS-T. Pa-triot-ra-ket-ten, waar onder meer Nederland en Duitsland over beschikken, zijn wel effectief tegen ballistische raketten, maar tot nu toe is er geen sprake van dat die in Oekraïne worden ingezet. Ook het Israëlische Iron Dome-system zou in theorie Oekraïens grondgebied kunnen beschermen, maar Israël is terughoudend met steun aan Oekraïne om de relatie met Rusland goed te houden.

Een lugubere strijd tegen de klok, met miljoenen Oekraïners als inzet

Oekraïne zou daarom vooral baat hebben bij verdragende raketten die Russische raketbases kunnen aanvallen, maar tot nu toe willen de Amerikanen niet toegeven aan die wens, om verdere escalatie te voorkomen.

Dat maakt de rakettenoorlog tot een lugubere strijd tegen de klok, met miljoenen Oekraïense burgers als inzet. Die tonen zich onder de aanhoudende Russische terreur vooral uiterst inventief, flexibel en behendig en reageren op elke inslag met een zo snel mogelijk herstel van de schade. Zoals de burgemeester van Kiev, Vitali Klitsjko, donderdag meldde dat de watervoorziening in de stad overal was hersteld. De vraag is hoelang de Oekraïners het nog volhouden – zeker als de winter echt toeslaat.

Lees ook dit artikel: Helpt Europa Oekraïne de winter door? ‘We hebben slechts een druppel steun verzameld’