Na Russische raketaanvallen is in Kiev de angst weer helemaal terug

Tanja Tysjtsjenko beent met flinke passen en haar telefoon in de aanslag door het grootste winkelcentrum van Kiev. Ze moet zondag één boodschap doen en wil hier dan zo snel mogelijk weer weg. „Ik heb mijn toestel in mijn hand met de app voor het luchtalarm open. Bij het eerste teken van gevaar ren ik onmiddellijk naar buiten om dekking te zoeken”, legt ze uit. „Ik ben doodsbang om in een winkelcentrum te zijn, maar mijn zoontje heeft écht nieuwe schoenen nodig. Voor hem probeer ik te doen alsof het leven gewoon doorgaat.”

Toen Rusland eind februari Oekraïne binnenviel, vluchtte Tysjtsjenko (32) met haar gezin naar het westen van het land. Nadat de omsingeling van Kiev vijf weken later werd afgeslagen keerde zij, net als minstens twee derde van de vooroorlogse inwoners, terug naar de hoofdstad.

Begin juli staat het verkeer weer vast, zitten de terrasjes in de binnenstad vol en is de overgrote meerderheid van de vijfhonderd winkels in de ouderwets drukke Lavina mall weer open. Maar nu Russische raketten de afgelopen weken keer op keer burgerdoelen buiten de oorlogszone in het zuidoosten van Oekraïne bestoken, vragen Tysjtsjenko en anderen zich af of ze de juiste beslissing hebben genomen om terug te keren.

Lees ook:Rusland beschiet bewust burgerdoelen, toont onderzoek aan

„Ik dacht dat ik me in Kiev beschermd zou voelen, maar na een rustige maand is de angst helemaal terug”, zegt ze. Vorige week zondag werd ze wakker van een raketinslag in Kiev. De volgende dag was het raak in het winkelcentrum in Krementsjoek, dat ondanks het luchtalarm niet ontruimd werd. Tysjtsjenko: „Mijn moeder komt daar vandaan en ik ben heel vaak in dat winkelcentrum geweest. Nu voel ik me helemaal nergens veilig.”

Rugzak klaargezet

Volodymyr Solovjov (35) is in het moderne winkelcentrum aan de noordoostkant van Kiev om een nieuw T-shirt te kopen om in te zweten nu zijn sportschool weer open is. Hij is elektricien en vanwege de enorme hoeveelheid werk teruggekeerd naar Kiev, terwijl zijn vrouw en zoontje onderdak hebben gevonden in Berlijn. „Voor hen voelt het beangstigender, omdat ze alleen het allerergste nieuws zien. Zij begrijpen niet dat we hier gewoon weer moeten werken en boodschappen doen”, zegt hij. „Ik probeer er niet over na te denken waar ik gevaar loop. Dat heeft ook weinig zin, want we hebben geen idee of de Russen burgerdoelen expres of uit onkunde raken.”

Ook Alex Sjtsjerbanjoek (47) heeft besloten niet bang te zijn en tot nu toe werkt dat „redelijk”, zegt hij op de boerenmarkt in de centrale wijk Sjevtsjenkivsky. Al kwam de oorlog zondag een week geleden weer erg dichtbij toen raketten, die gericht zouden zijn geweest op een fabriek, insloegen in een flatgebouw vlakbij het zijne.

Ik probeer er niet over te denken waar ik gevaar loop

Volodymyr Solovjov inwoner Kiev

Hij laat op zijn telefoon beelden zien van de daaropvolgende brand, die hij maakte vanuit zijn appartement op de vijftiende verdieping. „Als het luchtalarm afgaat, verstop ik me op de gang, tussen twee muren, want de schuilkelder is te ver weg. Maar mijn rugzak staat gepakt klaar voor als het echt weer te link wordt in Kiev.”

In beeld: Burgers onder vuur in Oekraïne

Als IT’er heeft Sjtsjerbanjoek de flexibiliteit om te vertrekken wanneer het hem te heet onder de voeten wordt. Tot die tijd wil hij niet afwijken van zijn normale routines, zoals boodschappen doen op de wekelijkse markt waar slagers, imkers, aardappelboeren en fruittelers uit de omgeving van Kiev hun waren aanbieden.

Vorige week werd die markt vanwege de inslag op enkele honderden meters afstand afgelast. Tetjana Mychajlenko (69) twijfelde deze zondag of ze wel zou gaan. „Er landde daar zelfs een raket in de tuin van de kleuterschool” naast de markt, wijst ze aan. Maar „die ramp” is niet de enige reden dat zij vannacht slecht heeft geslapen. Mychajlenko maakt zich grote zorgen over een nieuwe aanval op Kiev vanuit Wit-Rusland.

Na de terugtrekking van Russische troepen in april, is er de afgelopen weken weer allerlei militaire activiteit aan de andere kant van de noordgrens. Dit weekeinde dreigde de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko zich in de oorlog te mengen als vergelding voor een niet geverifieerde Oekraïense aanval op zijn grondgebied.

Mychajlenko hoopt Kiev niet nog een keer te hoeven ontvluchten, zoals ze in februari deed. „Jonge mensen kunnen makkelijk ergens anders een nieuw leven beginnen, maar wij zijn te gehecht aan ons land, onze stad en onze wijk”, zegt ze, terwijl haar echtgenoot met tasjes vol bessen en tomaten op haar wacht.

Kilo’s kersen

Niet iedereen kan per dag of per week bepalen of winkelen veilig genoeg is. Voor Maria Semenjoeta (63) is een bezoek aan deze markt absolute noodzaak. Ze is vanochtend in alle vroegte in het dorp Rokytne op de bus gestapt met kilo’s kersen, wat bonen, rabarber, knoflook en lavendel, om die hier te verkopen. Vorige week verdiende ze niets toen de markt werd afgeblazen om de straat vrij te houden voor de brandweer en ambulances.

Geen inkomsten maken haar nog gestresster dan ze toch al is. „Ik ben sinds het begin van de invasie op van de zenuwen en krijg er hoofdpijn van. Ik snap niet wat Poetin aan het doen is”, zegt Semenjoeta.

In Kiev zijn vindt ze griezelig voor zichzelf. Maar ook thuis wordt ze telkens met de strijd geconfronteerd. „Veel mannen uit mijn dorp zijn gaan vechten aan het front. Ik geloof dat er om de dag wel een lichaam van een dode soldaat wordt teruggebracht. De oorlog is overal.”

Welke boeken, documentaires en podcasts over de oorlog in Oekraïne zijn de moeite waard? NRC geeft tips in een kijk-, lees- en luistergids.