Modi intimideert nu ook buitenlandse media in India

De belastinginspecteurs zaten zo lang in het kantoor dat ze broodjes voor de lunch lieten bezorgen. Die aten ze op aan de burelen van de BBC in New Delhi, voor de neus van de journalisten wier werkdag ze zonder aankondiging onderbroken hadden. Twee bezoeken die de Indiase belastingdienst in februari bracht aan afdelingen van de Britse omroep, in Mumbai en New Delhi, waren volgens de autoriteiten „routine”. Maar binnen- en buitenlandse journalisten in het land interpreteerden die actie als een strafmaatregel en poging tot intimidatie.

De belastingcontrole kwam op het moment dat de BBC flink onder vuur lag in India. Een zeer kritische documentaire over premier Narendra Modi – alleen uitgezonden in het Verenigd Koninkrijk – had de woede opgestookt van de regeringsleider en medestanders uit zijn partij, de hindoe-nationalistische BJP. De film werd in India verboden, en opiniemakers zetten de omroep weg als neokoloniale haatmachine. De documentaire bevatte voor Indiërs weinig nieuws, maar Modi was boos over de uitgebreide aandacht voor sommige van zijn omstreden beleidsmaatregelen. Desgevraagd stelden enkele Indiase journalisten tegen NRC dat een vorm van vergelding in de lijn der verwachten lag. En Modi schroomt niet daar het bureaucratisch apparaat voor te gebruiken.

Lees ook: Indiase oppositieleider geschorst uit parlement vanwege veroordeling voor smaad

Kritisch over het overheidsbeleid

Volgens het Indiase genootschap van redacteuren sluit de inzet van de belastingdienst tegen de BBC „aan bij een trend dat overheidsinstanties worden gebruikt om mediaorganisaties te intimideren en lastig te vallen die kritisch staan tegenover het overheidsbeleid of het heersende establishment”. Diezelfde methode werd in de voorgaande jaren al meermaals tegen Indiase media gebruikt.

In 2021 kregen de online platforms Newslaundry en NewsClick te maken met diepgravende belastingonderzoeken. Bij de eerstgenoemde organisatie, die publiceert over (Indiase) nieuwsontwikkelingen, vroegen de inspecteurs ook om inzage in de telefoons van journalisten, zegt mede-oprichtster Manisha Pande. „Dat onderzoek ging heel ver, verder dan de boekhouding, en we vreesden dat daarbij onze werkzaamheden in het gedrang kwamen.”

Buitenlandse correspondenten kunnen echt wel meer van zich afbijten

Manisha Pande Oprichter Indiase site Newslaundry

Newslaundry stapte naar de rechter en kreeg gelijk van het Hooggerechtshof, dat geen reden zag om de nieuwsorganisatie van belastingontduiking te verdenken. Uit dat vonnis kunnen andere media hoop putten, denkt Pande, al erkent ze dat de hausse aan procedures het moreel van de Indiase beroepsgroep kan ondermijnen. Individuele journalisten krijgen eveneens te maken met doorlichting van hun financiën. Ze worden aangeklaagd wegens smaad, of ze krijgen geen reisdocumenten.

Grenspolitie staat voor het gebouw waar de BBC kantoor houdt in New Delhi, terwijl de belastingdienst onaangekondigd onderzoek doet. Foto Sajjad Hussain/AFP

Mediacriticus Sevanti Ninan ziet dat de Indiase politiek haar greep op de verslaggeving de afgelopen jaren heeft verstevigd, juist met administratieve maatregelen. In columns voor het Indiase dagblad The Telegraph heeft ze die trend uitvoerig beschreven. Al direct na het aantreden van Modi, in 2014, was er een vijandigheid jegens de journalistiek voelbaar, zegt ze aan de telefoon. „De premier wilde geen persconferenties geven, maar gebruikte sociale media. Via Twitter kon hij zich direct tot zijn eigen achterban richten. En gevestigde media werden in diskrediet gebracht. Zo hoefde hij niet op kritiek in te gaan.”

Lees ook: ‘Het publieke discours in India is heel giftig geworden’

De onderzoekster merkt op dat commerciële belangen steeds groter zijn geworden voor Indiase media. In het drukke, gepolariseerde medialandschap is eigenaren er veel aan gelegen om hun advertentie-inkomsten te behouden. Dit maakt hen afhankelijk van adverteerders, die op hun beurt veel waarde hechten aan een goede relatie met de overheid. „De eigenaren van mediabedrijven zijn zo steeds meer de lijn van de regering gaan volgen.”

Dat de persvrijheid slinkt in India, baart internationale organisaties zorgen. Volgens Verslaggevers Zonder Grenzen, een ngo die jaarlijks een rangschikking van landen op basis van hun persvrijheid publiceert, is er sprake van een „crisis” sinds de verkiezing van Modi. De ngo stelt dat „geweld tegen journalisten, politieke partijdigheid in berichtgeving en de concentratie van eigenaarschap” zijn toegenomen sinds 2014.

Buitenlandse pers

De BBC is voor Modi een gemakkelijke zondebok, waarbij met graagte wordt verwezen naar de Britse koloniale overheersing. Maar volgens verscheidene geraadpleegde commentatoren zouden buitenlandse media wel meer bestand moeten zijn tegen de ingezette afschrikmethodes dan hun Indiase evenknieën: de BBC en andere internationale media zijn uiteindelijk toch meer afhankelijk van hún eigen thuispubliek en geldschieters, en niet van de Indiase. „Een correspondent kan naar huis gestuurd worden. Dat is vervelend, maar zo’n maatregel is toch een stuk minder heftig dan de persoonlijke aanvallen die Indiase journalisten, in hun eigen omgeving, ten deel kan vallen”, zei een lokale verslaggever uit New Delhi.

Door de ophef was er in India kortstondig meer aandacht voor de werkomstandigheden en gemoedstoestand van de leden van de buitenlandse pers. De correspondenten zijn daar al langer mee bezig; zo lekte de vereniging van correspondenten de uitkomsten van een interne enquête naar tegendraadse media, Newslaundry en Scroll.in. Journalisten die werkzaam zijn voor internationale media, maakten in die vragenlijst duidelijk dat zij hun bewegingsvrijheid steeds meer beperkt zien. Zo worden hun aanvragen voor reportages in sommige omstreden deelstaten steeds vaker geweigerd. Sommige correspondenten vrezen voor de verlenging van hun visa.

Dergelijke problemen waren nieuws voor Newslaundry, zegt Pande. „Zulke maatregelen worden sluipenderwijs ingevoerd, maar hebben uiteindelijk wel effect op het nieuws en de verhalen over India die naar buiten komen.”

Vrijwel geen enkele commentator verwacht dat er iets uit de belastingonderzoeken bij de BBC-kantoren komt. Wat hun opvalt, is dat de Britse omroep zelf zich vrijwel stilhield tijdens de ontwikkelingen. Correspondenten kunnen echt wel meer van zich afbijten, stelt de Newslaundry-oprichtster. Andere lokale journalisten merken op dat ook de Britse autoriteiten de overheidsacties nauwelijks veroordeelden. Daarvoor werden politieke belangen – van een goede relatie met de regering van Modi – misschien te belangrijk geacht.