Met hulp uit buitenland wil Jumbo macht grote merken breken

Slikken of stikken. Dat gevoel hield Jumbo-topman Ton van Veen de laatste jaren dikwijls over aan de onderhandelingen met grote A-merkfabrikanten. Vooral nu, sinds het najaar van 2021, de prijzen van levensmiddelen scherp oplopen. Soms met wel 25 procent, zei Van Veen deze zomer toen hij op het hoofdkantoor een nieuwe bedrijfsstrategie presenteerde. De boodschap van de fabrikanten: „Als je nu geen ja zegt, krijg je niks meer.”

Lees ook: Lege schappen, stroeve onderhandelingen: supermarkten en fabrikanten staan lijnrecht tegenover elkaar

Die harde aanpak leidde de afgelopen jaren meermaals tot handelsconflicten en lege schappen, overigens niet alleen bij Jumbo. Het is een gevolg van de strategie die veel grote A-merkfabrikanten hanteren: in andere markten groeien ze, in Europa lukt dat minder en minder. Daar sturen ze veel meer op de winst per product. „Nederland is voor hen al helemaal een minilandje. Bij zulke bedrijven ligt er niemand wakker als er bij ons geen frisdrank of chocola in de winkels ligt.”

In een poging de macht van de grote fabrikanten te breken, zoekt Jumbo nu hulp bij Europese branchegenoten. Het familiebedrijf gaat samen inkopen met de Duitse marktleider Edeka en de Franse subtopper Système U, zo kondigde Jumbo donderdag aan. Het bedrijf treedt per direct toe tot hun gezamenlijke inkoopcombinatie Everest. Ook de Nederlandse internetkruidenier Picnic koopt via die weg zijn boodschappen in.

Door de samenwerking krijgt Jumbo een „gelijkwaardigere inkooppositie” ten opzichte van zijn grootste leveranciers, schrijft Van Veen in een toelichting. Als het bedrijf de laatste jaren onderhandelde over prijzen, dan zagen fabrikanten aan de andere kant van de tafel een keten met een jaaromzet van zo’n 10 miljard euro. Everest is, met Jumbo erbij, bijna tien keer zo groot: Edeka zet jaarlijks ruim 66 miljard euro om, Système U is goed voor 23 miljard.

Die schaalgrootte moet inkopen vanaf volgend jaar goedkoper maken, verwacht Jumbo. Uiteindelijk moet ook de klant dat merken, zegt Van Veen over de telefoon. Al zal dat niet van de ene op de andere dag zichtbaar zijn. „Die voordelen komen pas in de loop van volgend jaar. We gaan geen klap op het water geven, geen prijzenoorlog starten, maar de voordelen geleidelijk doorgeven aan de consument.”

Naast Everest sluit Jumbo zich aan bij een andere Europese inkooporganisatie: Epic Partners. Dat collectief houdt zich bezig met het uitonderhandelen van extra inkoopvoordelen, bóven op de afspraken die ketens en samenwerkingen zoals Everest zelf al sluiten. Epic is, net als Everest, een initiatief van Edeka en Système U. Onder meer het Poolse Biedronka, het Zwitserse Migros en het Portugese Jerónimo Martins zijn er lid van.

Nieuwe koers

De aankondiging over gezamenlijk inkopen komt op een moment dat Jumbo volledig in beweging is. De Brabantse keten kende een turbulent jaar, nadat vorig jaar september toenmalig topman Frits van Eerd werd gearresteerd op verdenking van witwassen. Het proces tegen hem loopt nog altijd. Een paar maanden later verloor het bedrijf een andere spilfiguur toen vader Karel van Eerd overleed, de man die Jumbo uitbouwde tot zijn huidige proporties.

Na dik honderd jaar geen Van Eerd meer die besluit bij Jumbo

Tegelijkertijd zag Jumbo de klant afhaken. De waardering voor de formule met de vaste lage prijzen daalde, en het bedrijf verloor in 2022 voor het eerst in lange tijd terrein ten opzichte van de concurrentie. De nieuwe topman Ton van Veen, in het verleden al lange tijd de financiële man van het bedrijf, besloot samen met de familie dat het tijd werd om bij te sturen.

Deze zomer presenteerde Jumbo de nieuwe strategie, waarin het teruggreep op visie van Karel van Eerd, waarin het volledig draaide om de wensen van de klant. Die aanpak was Jumbo volgens Van Veen in de loop der jaren een beetje uit het oog verloren. Jumbo moest weer simpeler, en zuiniger ook. Onder de nieuwe leiding besloot het concern onder meer te stoppen met sportsponsoring. Dat geld kon Jumbo beter gebruiken om de klant een goed en goedkoop assortiment te bieden, was de gedachte.

Lees ook: Waarom de sponsoring van wereldtoppers te duur werd voor supermarktketen Jumbo?

Samenwerken op het gebied van inkoop was een andere ambitie die Van Veen daar uitsprak. Het is een potentieel ingrijpende verandering – voor Jumbo, maar óók voor de rest van de Nederlandse supermarktsector. Het Brabantse familiebedrijf was de laatste jaren een van de weinige ketens die nog niét gezamenlijk inkocht. Na het opdoeken van inkooporganisatie Schuitema in 2012 deed Jumbo dat volledig op eigen kracht.

Hoewel Jumbo in omzet de landelijke nummer twee was, was het als inkoper juist de kleinste, legt de topman uit. Het moederbedrijf van Albert Heijn, Ahold, is sowieso al vele malen groter en koopt bovendien in via de internationale inkoopallianties AMS en Coopernic. Ook discounters Aldi en Lidl konden door hun grote schaal betere condities afdwingen dan Jumbo.

Plus, Dirk en alle andere kleinere supermarktketens in Nederland zijn verenigd in Superunie, dat in Nederland een marktaandeel heeft van ruim 25 procent – opgeteld méér dan Jumbo. Bovendien maakt ook Superunie weer onderdeel uit van een Europees inkoopverbond: EMD.

Hoeveel inkoopvoordelen de samenwerking met Everest en Epic gaat opleveren, wil Van Veen desgevraagd niet zeggen. Maar dat het de consument veel kan schelen, bleek vorig jaar uit een onderzoek van de prestigieuze Franse businessschool INSEAD. Het instituut hield zes jaar lang de prijzen bij van 138.000 producten van het Duitse Edeka. Voor producten die via alliantie werden aangekocht betaalde consument gemiddeld 12 procent minder dan producten die de keten buiten inkooporganisatie inkocht.

Niet onomstreden

Toch zijn inkoopcombinaties niet onomstreden. Zo sprak AIM, de Europese brancheorganisatie van merkproducenten, twee jaar geleden zijn zorgen uit over inkooporganisatie Epic. Die had een dusdanig groot marktaandeel dat ze leveranciers konden dwingen akkoord te gaan met „eisen die meer dan oneerlijk” zijn. Onderzoeksbureau SOMO merkte eerder op dat de macht van grote inkoopallianties nadelig is voor kleinere leveranciers en de partijen aan het begin van de keten, zoals boeren.

Volgens Van Veen is dat hier niet aan de orde. De samenwerking met Everest en Epic verandert weinig aan de onderhandelingen met kleine, lokale leveranciers en producenten: die blijft Jumbo zelf doen. De gezamenlijke inkoop is gericht op „circa vijftig grote, wereldwijde leveranciers”, aldus Van Veen. „En daar hoeven we denk ik niet al te veel medelijden mee te hebben.”