Korea blijft nog wat geheimzinnig in Keramiekmuseum Princessehof

Wat weet de gemiddelde Nederlander van Korea? Lekkerbekken voorspellen dat de Koreaanse manier van fermenteren, kimchi, een eettrend wordt dit jaar; muziekliefhebbers kennen K-pop, met als topper de bizarre wereldhit ‘Gangnam Style’ van Psy.

Maar de kennis van de Koreaanse geschiedenis zal voor de meesten niet verder teruggaan dan de Koreaanse oorlog, die in 1953 in een wapenstilstand stokte en het land in Noord- en Zuid-Korea verdeelde.

Met Korea. Poort naar een rijk verleden wil Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden een licht laten schijnen op een land dat eeuwenlang een mysterie was voor westerlingen. Al in de eerste zaal blijkt dat dat mysterie voor een groot deel door de Koreanen zelf werd gecreëerd: in de tijd dat West-Europeanen de wereldzeeën begonnen af te schuimen, was het koninkrijk van de Joseon-dynastie een afgesloten bastion. Vreemdelingen waren er niet welkom.

Een onverwacht inkijkje in het geheimzinnige land gaf de Nederlander Hendrik Hamel (1630-1692), die er als schipbreukeling aanspoelde, er jaren noodgedwongen woonde omdat de Koreanen hem niet lieten vertrekken, en na zijn ontsnapping een verslag schreef dat in meerdere Europese landen verscheen. Hamel is nog steeds een beroemdheid in Korea. Op de tentoonstelling is een video-installatie te zien waarin willekeurige Koreanen zijn geschiedenis moeiteloos oplepelen.

Hamel maakte kennis met een verfijnde cultuur waarin rangen en standen vrijwel niet te doorbreken waren, schoonheid en esthetiek als levensstreven werden gezien, rituelen en ceremonies een belangrijke rol speelden en familieverbanden hoog werden gehouden.

De tentoonstelling brengt dat thematisch in kaart. Na de eerste zaal, waar een aantal historische topstukken te zien zijn – verwarrend genoeg niet in chronologische volgorde, terwijl de tijdlijn van de geschiedenis van Korea erbij op een muur is geprint – hebben de drie andere grote zalen ieder een eigen onderwerp: ‘Schoonheid’ over het streven naar verheffing via zowel lichamelijke schoonheid als het beoefenen van de kunsten, ‘Monden om te voeden’ over de Koreaanse eetcultuur, en ‘Honderden ceremonies’ over religie en rituelen in het land.

Tuinkruk

Kan dat met keramiek als uitgangspunt? Ja, want in Korea werden veel gebruiksvoorwerpen van keramiek gemaakt. Naast de voor de hand liggende kommen, schalen en potten zijn er inktpotten, make-updoosjes, dakpannen en zelfs een tuinkruk van keramiek te zien, vaak met celadon, een zachtgroene glazuurlaag.

De keramiek is uiteraard aangevuld met andere objecten. Hoeden, waaiers, kamerschermen, kleurrijke rituele kleding, muziekinstrumenten, videobeelden en foto’s van het hedendaagse Korea proberen het beeld van de Koreaanse cultuur compleet te maken, maar voor het echt kunnen doorgronden van de mysterieuze kanten van de geschiedenis van het land zijn de voorwerpen wat te fragmentarisch opgesteld. Daardoor is het bij de tentoonstelling uitgebrachte boek Korea: Keramiek en cultuur eigenlijk onontbeerlijk.

Naast aardewerk van ruim duizend jaar oud – de oudste stukken op de tentoonstelling stammen uit de vierde eeuw – is ook modern werk te zien: van Juree Kim een huis van onbewerkte klei dat langzaam vergaat in een laag water, van Yee Sookyung een met bladgoud aan elkaar gelaste verzameling vazen die onwillekeurig aan een olifant doen denken, en van Kyung-Jin Cho een installatie met een welluidende groep schalen die al ruim voor de rituelenzaal te horen zijn. Verrassend dat aardewerken schalen net zo klinken als de koperen die in meditatiecentra worden gebruikt.

In de schoonheidszaal zou het werk van de aan de Design Academy in Eindhoven afgestudeerde Yoon Seok-hyeon niet hebben misstaan. Dat krijgt echter op de zolderverdieping van het Princessehof een eigen ruimte. In één grote vitrine zijn zijn schalen, vazen, borden en verhogers te zien, gemaakt met glazuur van Ott, een techniek die van oudsher in Korea wordt toegepast voor het lakken van houten voorwerpen. Het houthars van de lakboom levert kleurschakeringen op van Indisch geel tot gitzwart en is niet giftig (zoals bijvoorbeeld lood om keramiek groen te kleuren en kobalt voor blauw dat wel zijn) maar biologisch afbreekbaar. De circulair gefabriceerde keramiek is in haar ingetogenheid betoverend mooi.