Kiev tussen hoop en vrees in cruciale oorlogsweken

Kiev houdt de adem in. De Oekraïners hopen dat politieke verschuivingen bij de Amerikaanse Congresverkiezingen niet zullen leiden tot verminderde Amerikaanse steun aan Oekraïne, of tot meer druk om in gesprek te gaan met Poetin. En aan het front komt de aanval op de strategisch cruciale stad Cherson steeds dichterbij. Ook dat zal het verloop van de oorlog beïnvloeden.

„We hopen dat we niet het slachtoffer worden van de partijpolitieke strijd die zich nu ontvouwt in de VS”, zei de Oekraïense parlementariër Ivanna Klympush-Tsintsadze tegen Politico. Oekraïne is „niet alleen in hoge mate afhankelijk van Amerikaanse steun, maar ook van het Amerikaanse leiderschap om de gezamenlijke inspanningen van andere landen op peil te houden.”

Lees ook Wat staat er op het spel bij de Amerikaanse Congresverkiezingen?

Opiniepeilingen voorspellen dat de Republikeinen een meerderheid verwerven in het Huis van Afgevaardigden en mogelijk in de Senaat. Terwijl de Democraten zich vierkant achter Oekraïne hebben geschaard, zaaiden enkele Republikeinen tijdens de verkiezingscampagne twijfel over de Amerikaanse steun. De steun in de VS aan Oekraïne was maandenlang hoog, maar steeds meer Amerikanen vragen zich af hoe lang Washington dat nog moet volhouden.

Afgelopen weekend meldde The Washington Post op basis van anonieme bronnen dat de VS er bij Kiev op zouden hebben aangedrongen de weg naar onderhandelingen niet volledig te blokkeren. De Amerikaanse regering zou Kiev niet naar de onderhandelingstafel willen duwen, maar zou wel willen voorkomen dat Oekraïne door een vermeend starre opstelling goodwill verspeelt onder de westerse coalitie. Naarmate de oorlog langer duurt en de energiecrisis de westerse huiskamers bereikt, neemt onder politici de vrees toe dat Oekraïne-moeheid het westerse bondgenootschap zal ondergraven.

‘Geen dwang’

President Zelensky herhaalde in de nacht van maandag op dinsdag de Oekraïense eisen voor vrede. „Nogmaals: herstel van territoriale integriteit, respect voor het VN-Handvest, compensatie voor alle schade veroorzaakt door de oorlog, bestraffing van elke oorlogsmisdadiger en garanties dat dit niet nog eens zal gebeuren. Dat zijn hele begrijpelijke voorwaarden.” Hij riep wereldleiders op Rusland te dwingen tot waarachtige onderhandelingen.

Oekraïne was in de eerste weken van de oorlog bereid om af te zien van NAVO-lidmaatschap en wilde met het Poetin-regime spreken over omstreden gebieden. Naarmate Kiev er in slaagde de Russische invasie te frustreren werden de eisen harder. Zo zei Zelensky niet meer met Poetin te willen praten. Maandag noemde hij Poetin niet.

Zelensky’s adviseur Mikhailo Podoljak ontkende tegenover de Oekraïense afdeling van Radio Liberty dat de VS hebben aangedrongen op onderhandelingen. „Ten eerste is het onmogelijk om Oekraïne te dwingen tot onderhandelingen die er niet zijn. Omdat – en dit is heel belangrijk om te begrijpen – Rusland geen onderhandelingen aanbiedt en nooit heeft aangeboden.” Rusland stelt alleen ultimatums, aldus Podoljak. „Ten tweede: […] We hebben het operationele initiatief, we duwen het Russische leger van ons grondgebied. Tegen deze achtergrond is het onzin om ons te dwingen tot een onderhandelingsproces, en in feite tot de erkenning van het ultimatum van de Russische Federatie! Niemand zal dat doen.” Bovendien, zei Podoljak, spreken Oekraïne en VS op voet van gelijkwaardigheid met elkaar. „Er is geen dwang, er is geen schaduwcomponent, alles is heel transparant.”

Er wordt wel gesproken tussen Washington en Moskou over nucleaire dreigementen van Rusland, aldus Bidens adviseur voor nationale veiligheid Jake Sullivan. Volgens The Wall Street Journal heeft Sullivan de afgelopen maanden herhaaldelijk contact gehad met zijn Russische evenknie Nikolai Patroesjev en Kremlin-adviseur Joeri Oesjakov. Sullivan had al eerder gezegd dat de VS Moskou tot op het hoogste niveau had duidelijk gemaakt dat de inzet van een kernwapen catastrofale gevolgen zou hebben voor de Russische krijgsmacht.

Zware Russische verliezen

Ondertussen zwelt in Rusland de kritiek op de legerleiding aan. Na berichten over zware verliezen aan het front in de provincie Donetsk zag het Russische ministerie van Defensie zich genoodzaakt voor het eerst sinds de invasie in Oekraïne in het openbaar te reageren. Afgelopen zondag publiceerden Russische militaire bloggers een brief van leden van de 155ste Brigade die zich beklaagden over „een onbegrijpelijk offensief” bij het dorpje Pavlivka, zo’n veertig kilometer ten zuidoosten van de stad Donetsk. „Als gevolg van het ‘zorgvuldig’ geplande offensief door de ‘geweldige generaals’ verloren we ongeveer driehonderd mensen – dood, gewond of vermist – en de helft van ons materieel in vier dagen”, aldus de brief.

Het Russische ministerie van Defensie wuifde de kritiek weg en stelde in een verklaring dat de verliezen dankzij „competent optreden van de commandanten” minder dan 1 procent van de ingezette troepen bedroegen. Het percentage gewonden zou volgens het ministerie slechts 7 bedragen en „een groot deel van hen wordt al weer ingezet”.

Ook vanuit de provincie Loehansk komen berichten naar buiten van enorme Russische verliezen, hier onder pas gemobiliseerde reservisten. Rond het plaatsje Makiivka zouden vorige week honderden Russische reservisten zijn omgekomen die half oktober waren gemobiliseerd in de stad Voronezj. In Loehansk vechten de Oekraïense strijdkrachten, na het succesvolle tegenoffensief ten oosten van Charkov in september, nog altijd om controle te krijgen over de weg tussen Svatove en Kreminna, een belangrijke noord-zuidroute die nog in Russische handen is. Juist daar stuurde het Russische leger vorige maand reservisten naartoe – nauwelijks voorbereid op de oorlog, zo blijkt uit ooggetuigeverslagen die naar buiten sijpelen.

Mogelijk vijfhonderd doden

Een overlevende van het bloedbad, reservist Aleksey Agafonov, vertelde aan Russische onderzoeksjournalisten van mediakanaal Verstka dat mogelijk vijfhonderd van zijn collega’s waren omgekomen. In Voronezj, in het zuidwesten van Rusland, waren volgens The Guardian, die ook met Agafonov sprak, 570 mannen gemobiliseerd. Agafonov vertelde aan Verstka dat hij „tientallen lijken” had gezien. „Op tv laten ze zien dat alles mooi is, maar in feite zijn het hier in de regio Loehansk de gemobiliseerden die naar voren worden gegooid.”

Ruslands militaire debacles krijgen steeds meer weerslag in de maatschappij

Het Institute for the Study of War (ISW), een denktank gevestigd in Washington die dagelijks updates geeft over de oorlog, stelde dinsdag dat de vele militaire debacles van het Russische leger niet langer alleen kritische beoordelingen krijgen van militaire bloggers, maar steeds meer hun weerslag krijgen in de hele maatschappij. Dat komt mede door „vrouwen en moeders van militairen die opkomen voor hun familieleden” door contact te zoeken met lokale bestuurders en prominente Russische militaire bloggers.

Intussen is Rusland druk bezig met het versterken van de verdedigingslinie in de bezette delen van Oekraïne, meldt het Britse ministerie van Defensie. Met name rond de strategisch belangrijke havenstad Marioepol, rond Cherson en Zaporizja worden piramidevormige betonnen anti-tankstructuren opgezet, drakentanden genaamd. Dat lijkt erop te duiden dat de Russen alles op alles zetten om de lijn ten zuiden van die steden te beschermen tegen Oekraïense tegenoffensieven. Daarmee hopen de Russen het grootste deel van het zuiden van Oekraïne in handen te houden, niet alleen om de eerder geannexeerde Krim te beschermen, maar ook de strategisch belangrijke toegangswegen naar het schiereiland.