Keer op keer klonken zondag homofobe spreekkoren in Deventer. Waarom werd er niet ingegrepen?

De middag begon nog met een vriendelijk gebaar. PEC Zwolle-aanvoerder Bram van Polen kreeg zondag rode en gele bloemen van Go Ahead Eagles-coach René Hake, voor zijn 500ste officiële duel voor de club. Mooi vond Van Polen, dat juist de rivaal uit Deventer dit deed vlak voor de vaak verhitte IJsselderby.

Het kan niet voorkomen dat het sentiment snel omslaat. Kort na de aftrap wordt een beker met vloeistof (waarschijnlijk bier) richting Van Polen gegooid, waarop het duel even stil komt te liggen. Tijdens die onderbreking klinkt na zo’n drie minuten voor het eerst: ‘Bram van Polen is homo’. Repeterend. Eerst zacht, dan steeds luider. Twintig seconden houden de spreekkoren aan. Het gezang blijkt duidelijk uit de audio-opname van zendgemachtigde ESPN, beluisterd door NRC.

Het zal niet de laatste keer zijn. Als Van Polen in de 58ste minuut een stevige overtreding maakt en een gele kaart krijgt, klinkt vanaf de fanatieke B-side (waar ook kinderen staan) hetzelfde spreekkoor opnieuw, en nog iets harder. Nu vijftien seconden, en zeker vijf keer dezelfde zin. Kort na het eindsignaal, als Go Ahead ternauwernood een gelijkspel heeft afgedwongen, is het spreekkoor nogmaals vijftien seconden te horen.

Dit zou niet meer gebeuren

Dit is precies wat alle 34 profclubs in Nederland vóór dit seizoen wilden uitbannen. Betaald voetbal unaniem tegen ‘homofobe’ spreekkoren en neemt maatregelen, was de kop bij een bericht op de site van voetbalbond KNVB, juli vorig jaar. Er moest worden „ingegrepen als bezoekers in spreekkoren het woord homo als scheldwoord gebruiken” richting een speler of arbiter. Dit besloten de clubs na een seizoen waarin PSV-speler Xavi Simons vaak het mikpunt was van dit type spreekkoor, dat sowieso al jaren regelmatig te horen was in allerlei stadions.

Waar lang niks werd gedaan, moet vanaf dit seizoen de stadionspeaker een waarschuwing geven bij homofobe spreekkoren, kondigde de KNVB in de zomer aan. Mits die gericht zijn op „een individu, als ze massaal, repeterend en/of langdurig zijn”. Als het gezang na een tweede waarschuwing aanhoudt, wordt het duel tijdelijk stilgelegd. Daders kunnen een stadionverbod van maximaal 18 maanden krijgen.

Ruim een halfjaar na de introductie, met inmiddels 437 duels in de Eredivisie en Eerste Divisie gespeeld, blijken de maatregelen in de praktijk weinig betekenis te hebben. Er is nog niet gewaarschuwd, laat staan een duel stilgelegd, zegt de John Blankenstein Foundation, die zich inzet voor acceptatie van homo’s en lesbiennes in de sport. Onduidelijk is hoe vaak er homofobe spreekkoren klinken in stadions.

Waarom werd niet ingegrepen bij Go Ahead tegen PEC Zwolle? De verantwoordelijkheid voor het bestrijden van verbaal geweld ligt bij de thuisclub – Go Ahead in dit geval. De veiligheidsorganisatie van de club constateerde alleen de spreekkoren in de 58ste minuut. „Maar die waren dusdanig kortstondig dat er in overleg met de vierde official geen mededeling is gedaan door de stadionspeaker”, zegt Jan Willem van Dop, directeur van Go Ahead. Een waarschuwing zou mogelijk „alleen maar olie op het vuur gooien” waardoor het gezang volgens hem „langer aanhoudt”.

De waarnemer van de KNVB schreef in zijn rapport dat de spreekkoren zo’n vijftien seconden duurden, zegt een woordvoerder van de bond. Het is volgens hem niet logisch dat – nadat het gezang eerst is vastgesteld, en dan is gestopt – de stadionspeaker geïnstrueerd wordt. „Je gaat niet omroepen: jongens wat jullie net hebben geroepen, dat mag je niet meer doen.”

Waarom eigenlijk niet? De KNVB-woordvoerder: „Je wil dat het stopt, je wil het niet opwekken. Die kans neem je door daar extra aandacht op te vestigen.”

Langdurig aanhouden

Pas wanneer de spreekkoren „langdurig” aanhouden moet worden ingegrepen, zeggen zowel Go Ahead als de KNVB. „Niet vijftien seconden, maar minutenlang”, aldus de bondswoordvoerder. Hoe lang precies, is niet „exact” vastgesteld.

Dat het zondag een patroon was – kort na de aftrap, halverwege en na afloop – kan de KNVB niet bevestigen. Hun waarnemer constateerde maar twee momenten. „Lang niet altijd is alles overal in het stadion goed te horen.”

Eerder dit seizoen duurde spreekkoren van FC Twente-fans in een duel bij Heracles Almelo zeker een minuut. Repeterend klonk: „Het zijn de homo’s, ja de homo’s, het zijn de homo’s uit Almelo”. Ook daar werd niet ingegrepen, omdat het volgens Heracles tijdig stopte. FC Twente-directeur Paul van der Kraan riep fans een paar dagen later op „nooit meer” dergelijke liederen te zingen.

Dat de spreekkoren langdurig moeten aanhouden (wat zelden gebeurt) vóór er wordt ingegrepen maken het pakket maatregelen tot een lege huls, zegt voorzitter Karin Blankenstein van de John Blankenstein Foundation. „Als het één keer gebeurt, is het al een verkeerd signaal aan de mensen die het betreft.”

Coming-out

Het gedrag van fans en de machocultuur op en rond de velden bemoeilijken een coming-out van homoseksuele voetballers, bleek eerder uit onderzoek van de Foundation en de Vereniging van Contractspelers. Er is nog niet eerder een mannelijke Nederlandse prof uit de kast gekomen.

Bram van Polen sprak zich eerder uit voor acceptatie van homo’s in het voetbal. In een interview met de Gaykrant zei hij dat PEC Zwolle „de ultieme plek” is „om uit de kast te komen”. „Wij zullen je volledig steunen.”

Hij zegt nu tegen NRC dat hij de spreekkoren zondag duidelijk hoorde. Hij stapte niet naar de scheidsrechter om er iets van te zeggen, omdat het hem niet persoonlijk kwetste. „Stel dat ik een jongen in mijn team heb die op mannen valt, en daar komen spreekkoren over: dat zou ik wel erg vinden en dan zou ik het aangeven.”

De KNVB kan nog niet zeggen of de aanklager betaald voetbal een vooronderzoek begint naar het duel. Na dit seizoen worden de maatregelen geëvalueerd.

Delen Mail de redactie