Hoewel de Russische autoriteiten dit nog niet officieel hebben bevestigd, wijst veel erop dat de aanslag in de Crocus City Hall in een buitenwijk van Moskou afgelopen vrijdag werd gepleegd door strijders van Islamitische Staat Khorasan, de Afghaanse tak van IS die bekend staat om zijn wreedheid. Ook Washington gaat ervan uit dat IS-K achter de aanslag zat.
Niet alleen stelde de groep zich kort na de aanslag verantwoordelijk voor de aanslag via een bericht op Telegram, ruim een dag later verspreidde ze ook videobeelden uit het theater waarop te zien is hoe de daders hun moordende werk doen. Bij een slachtoffer werd de keel doorgesneden. Onder meer CNN meldde dat de geodata erop wezen dat de beelden inderdaad uit de Crocus City Hall kwamen. De Russische autoriteiten hielden vervolgens enkele Tadzjiekse verdachten aan. Het is bekend dat nogal wat leden van IS-K uit Centraal-Aziatische staten komen.
Het is bovendien niet voor het eerst dat IS-K van zich laat horen in Rusland. Op 7 maart meldde de Russische inlichtingendienst FSB dat ze enkele IS-K-strijders had gedood in Kaluga, een streek ten zuidwesten van Moskou. Ze zouden een aanslag op een synagoge in Moskou hebben beraamd. In 2022 overviel de groep ook al de Russische ambassade in Kabul, waarbij zes mensen om het leven kwamen.
Diepe haat jegens Poetin
Al langer is de organisatie vervuld van diepe haat jegens het regime van president Poetin, dat in hun ogen al sinds zijn genadeloze oorlog tegen islamitische opstandelingen in Tsjetsjenië van ruim twee decennia geleden moslimbloed aan zijn handen heeft. Hun anti-Russische gevoelens groeiden nog door Ruslands optreden in Syrië, waar Poetin president Assad samen met Iran in het zadel hield in diens strijd tegen radicale islamitische strijders.
Islamitische Staat Khorasan, opgericht in 2015 door Afghanen die in conflict met de Taliban waren geraakt, is genoemd naar een historisch gebied dat grote delen van Centraal-Azië beslaat. De leiders zouden graag een kalifaat stichten naar het model van het kortstondige IS-kalifaat (2014-2019) in Syrië en Irak. Hun aanhangers zijn nog extremer dan die van al-Qaeda, dat in Westerse ogen al geldt als extremistisch.
Lees ook Waarom werd de bloedige aanslag in Moskou niet verijdeld? Verklaringen van Kremlin wekken scepsis
Na het verlies van zijn laatste bastion in Syrië leek IS te zijn gereduceerd tot een onbetekenend groepje en nam het aantal aanslagen in de regio en daarbuiten af, maar IS-K doet nu verwoede pogingen het radicale vuur gaande te houden. De aanslag in Moskou past in dat streven en levert prestige op bij radicale moslims en kan nieuwe aanhangers trekken.
„Hoe zulke groepen deels concurreren, is door te laten zien dat ze actief zijn en deelnemen aan de strijd”, verklaarde Daniel Byman, hoogleraar aan de Amerikaanse Georgetown Universiteit tegenover NPR-radio. „De groepen concurreren met elkaar en het resultaat is meer geweld.”
Taliban te laks met sharia
IS-K staat een nog strengere islam voor dan de Taliban. In hun ogen gaan die nog te laks om met de toepassing van de sharia, het islamitische recht. In IS-K propaganda worden de Taliban dan ook afgeschilderd als verraders. Steeds weer probeert IS-K daarom het bewind van de Taliban, die sinds 2021 heersen in Afghanistan, te treffen, vooral door terroristische aanslagen. Met name sjiitische moslims, door IS-K als afvalligen beschouwd, moeten het daarbij vaak ontgelden.
Na het verlies van zijn laatste bastion in Syrië leek IS te zijn gereduceerd tot een onbetekenend groepje
IS-K is tot dusverre vooral actief geweest in Afghanistan. Vorige week nog pleegden ze een aanslag in Kandahar, vanouds een bolwerk van de Taliban waar zich ook de opperste leider van de Taliban ophoudt. Maar ook in Pakistan slaan ze soms toe. Op hun beurt pakken de Taliban IS-K-strijders eveneens geregeld keihard aan. Verdachten van IS-K-lidmaatschap worden vaak zonder vorm van proces gedood.
Ook de vorige Afghaanse regering, gesteund door de VS, trad hard op tegen IS-K omdat ze de groep beschouwde als een ernstige bedreiging voor de nationale veiligheid. IS-K liep daardoor harde klappen op en deskundigen schatten dat er tegen de tijd dat de Taliban de macht overnamen nog maar zo’n 1.500 tot 2.000 IS-K-strijders over waren. Het was ook IS-K dat een bloedige aanslag pleegde op het vliegveld van Kabul temidden van de chaos na de machtsovername van Kabul. Een twaalftal Amerikaanse militairen werd daarbij gedood. Inmiddels schatten deskundigen hun omvang echter weer op zo’n 2.500 strijders.
Juist de laatste maanden lijkt IS-K, dat wordt gefinancierd door rijke moslims uit met name het Golfgebied met sympathie voor extremistisch gedachtengoed, zijn actieradius meer naar het buitenland uit te breiden. In januari van dit jaar voerde ze een grote aanslag uit in het Iraanse Kerman op een herdenkingsplechtigheid voor de door de VS geliquideerde generaal Qasem Soleimani. Ook Europese inlichtingendiensten meldden IS-aanslagen te hebben verijdeld. Het lijkt erop dat hun Russische collega’s daarin vrijdag minder succesvol waren.
Lees ook Had Rusland de bloedige aanslag in Moskou kunnen zien aankomen? Dit weten we tot nu toe
