Ingevulde stembriefjes liggen in Lagos vertrapt in de goot

Aan vroeg opstaan heeft hij een hekel, maar vanochtend zette Rueben Olagunju zijn wekker om half zeven. Voor het eerst in zijn leven gaat de 28-jarige Nigeriaan stemmen. Kiesgerechtigd is hij al sinds zijn achttiende, maar hij zag het nut er nooit van in: „Het systeem is zo corrupt, ik had niet het idee dat mijn stem verschil zou maken.” Wat deze nationale verkiezingen anders maakt? „Voor het eerst heb ik het gevoel dat ik een keus heb.”

Lees ook De ‘Reus van Afrika’ gaat naar de stembus

Zaterdag gingen de inwoners van Afrika’s grootste economie naar de stembus en het belooft op veel fronten spannend te worden. Rueben is een van de vele Nigeriaanse jongeren die in aanloop naar deze landelijke verkiezingen massaal voor het eerst een stempas aanvroegen. Van deze nieuw geregistreerde kiezers is 80 procent onder de 34, en die leeftijdsgroep maakt nu maar liefst 40 procent van het electoraat uit. Het is een politieke aardverschuiving voor het van oudsher door zeventigers en tachtigers beheerste landsbestuur.

Ook nieuw is dat er dit keer drie presidentskandidaten een kans lijken te maken. Naast die van de regeringspartij APC en de grootste oppositiepartij PDP, die al decennia de lakens uitdelen, rees de ster van de relatief onbekende kandidaat van de Labour Party in korte tijd tot grote hoogte. Dat komt doordat met name jongeren deze Peter Obi – met zijn 61 jaar jong in vergelijking met de zeventigers van de andere partijen – hebben omarmd. Zo ook Rueben: „Ik denk dat Obi de enige is die verandering kan brengen”, zegt hij. „En dat is hoognodig. Dit land is een totale ruïne.”

Rueben Olagunju (28) is voor het eerst in zijn leven gaan stemmen. Foto Femke van Zeijl

‘Iedereen wil weg uit Nigeria’

Hij is op weg naar het stembureau op loopafstand van zijn ouderlijk huis. Dat hij op zijn leeftijd nog bij zijn ouders woont, is een teken des tijds. De werkloosheid is torenhoog: een derde van de volwassenen heeft geen werk, en van wie dat wel hebben werkt een vijfde ver onder zijn niveau én inkomensbehoefte. Dus hosselt Rueben net als veel leeftijdgenoten zijn geld bij elkaar als zelfbenoemd makelaar annex acteur annex online content creator annex brand influencer. „Jongeren zijn de hoop verloren en iedereen wil weg uit Nigeria. Maar ik geloof: Nigeria can be great again.”

Het stembureau is niet meer dan een plastic tafel en een paar tuinstoelen in de schaduw van drie woontorens in Centraal Surulere, een middenklassebuurt op het vasteland van Lagos. Op autobanden ernaast staan de drie stembussen: naast een nieuwe president kiezen de Nigerianen ook een nieuwe senaat en volksvertegenwoordiging.

Daar komen Tolu (28) en Grace (25) net pas achter, zeggen ze besmuikt nadat ze voor het eerst in hun leven stemden. „Ik dacht dat het alleen om de president ging”, erkent Grace. Toen bleek dat er meer keuzes waren, wist de binnenhuisarchitect één ding zeker: de oude politieke partijen waren uitgesloten. „In ieder geval géén PDP of APC.” Haar vriendin knikt instemmend.

Lees ook Nigeriaanse jongeren hopen op een ‘politieke revolutie’

Het tekent niet alleen de onbekendheid met het kiesproces van veel jonge Nigerianen, maar ook hoezeer zij de buik vol hebben van de gevestigde orde. „Geen benzine, geen contant geld, geen eten, het is hier alleen maar slechter geworden”, vat Grace de onvrede samen. Net als Rueben blijven ze rondhangen bij hun stembureau om te controleren of het tellen van de stemmen na het sluiten van de stembus eerlijk gebeurt. „Dit keer zijn de verkiezingen transparant”, zegt Reuben vol vertrouwen, terwijl hij trots de wijsvinger toont die hij in de inkt drukte om zijn stem uit te brengen. Voor het eerst wordt de identiteit van kiezers aan de hand van biometrische gegevens gecontroleerd. „Dit keer gaat niemand er met onze stemmen vandoor.”

In volksbuurt Idi Araba liggen vertrapte stembriefjes in de goot. Foto Femke van Zeijl

Knokploeg

In Idi Araba, een volkse buurt vijf kilometer verderop in hetzelfde stadsdeel Surulere, zijn de kiezers daar niet meer zo zeker van. Het is half twee en van stembureau 35 is geen spoor meer te bekennen. Wel fonkelen op straat groene glasscherven en liggen ladingen ingevulde stembriefjes vertrapt in de goot. De medewerkers van verkiezingscommissie INEC zijn nergens te vinden, maar her en der staan wel groepjes mensen te praten. Met hun naam willen ze niet in de krant uit angst voor meer geweld, maar ze willen wel vertellen wat er is gebeurd.

Al jaren worden knokploegen door de gevestigde partijen ingezet om het kiesproces te beïnvloeden

„Een uur geleden hoorden we ineens lawaai”, zegt een vrouw die net haar stem had uitgebracht en op een vriendin stond te wachten, „Toen vlogen er flessen door de lucht. Iedereen begon te rennen en ik raakte gewond.” Ze wijst op haar hiel waar scherven diepe sneden achterlieten. De omstanders zijn het er niet over eens van welke partij de overvallers waren, maar een ding zeggen ze allemaal: dit waren political thugs die meenden dat het de verkeerde kant op ging met de resultaten. Dit soort knokploegen wordt door de gevestigde partijen al jaren ingezet om het kiesproces te beïnvloeden.

Geweld is in Nigeria een beproefde strategie om mensen ervan te weerhouden hun stem uit te brengen, vooral in wijken die traditioneel kiezen voor de oppositie. Een effectieve methode, want de resultaten van deze locatie in Idi Araba worden geannuleerd en de kiezers die hier stonden ingeschreven zien hun stem in rook opgaan. „Zie hoe ze ons ons democratisch recht ontnemen”, zegt een man met grijzende baard hoofdschuddend bij de greppel met de verfrommelde stembriefjes.

Het is niet de enige plek in Surulere waar het deze verkiezingsdag misgaat. Inmiddels komen van verschillende locaties in het stadsdeel berichten dat er stembussen worden vernield of gestolen. Ietsje verderop in Ojuelegba vielen schoten, en in Aguda, aan de andere kant van de wijk, werd op verschillende plekken gevochten. Ook worden kiezers geïntimideerd, zoals te zien op een video van een stembureau in Aguda die viraal ging. „Ga naar huis als je niet voor APC komt stemmen. Ik weet je te vinden hoor”, bedreigt een breedgeschouderde man de wachtenden in de rij.

Of het geweld wijdverbreid genoeg is om de resultaten te beïnvloeden, is de vraag. Maar het is een duidelijk signaal dat het oude corrupte systeem de macht niet zo snel uit handen zal geven. Het optimisme van Rueben lijdt er vooralsnog niet onder. Misschien maken ze dit keer niet het verschil, maar de groep jongeren zal in dit land alleen maar groeien, zegt hij: „Wat het resultaat van deze verkiezingen ook mag zijn, wij hebben ons best gedaan.”