In Australië is pride nog steeds iets om voor te vechten

Begin 1978 kreeg homorechtenactivist Ken Davis (nu 66) een brief van een vriend uit de Verenigde Staten. Het was negen jaar sinds de rellen bij het homocafé Stonewall Inn in New York. Toen vochten homoseksuelen en lesbiennes na jarenlange pesterijen en politiegeweld voor het eerst terug tegen de politie. „Mijn Amerikaanse vrienden vroegen ze of we in Sydney niet een solidariteitsactie konden organiseren”, zegt hij. De eerste Sydney Gay & Lesbian Mardi Gras was geboren.

Ken Davis (66) stond in 1978 mede aan de basis van de eerste, gewelddadig uiteengeslagen Mardi Gras in Sydney. Foto Meike Wijers

Deze zaterdag wordt de parade voor de 45ste keer gehouden, en is de havenstad zelfs even de pridehoofdstad van de wereld. Sydney is gastheer van World Pride, een wereldwijd lhbtiqa+-festival dat sinds 2000 iedere twee jaar plaatsvindt. Ruim een half miljoen bezoekers zijn neergestreken voor het festival, dat zeventien dagen duurt, met meer dan driehonderd evenementen op het programma. De Mardi Gras-parade is het grote hoogtepunt.

De eerste Mardi Gras

Het feest van nu staat in schril contrast met hoe die eerste Mardi Gras verliep, vertelt Davis, die toen 21 jaar oud was. Hij draagt een T-shirt met daarop de tekst ‘78’ers, de eerste Mardi Gras’. Hij spreekt een groep bezoekers toe die meedoen aan een tour georganiseerd door ‘78-ers’, de homorechtenactivisten van het eerste uur. De rondleiding gaat langs de plekken waar het 45 jaar geleden gruwelijk uit de hand liep.

De eerste halte van de rondleiding is Taylor Square, het plein waar zich destijds zo’n vijfhonderd mensen hadden verzameld. Davis houdt stil bij een verlaten pand, waar in die tijd een illegaal homocafé zat. „We gingen de kroegen in en riepen mensen op om mee naar buiten te komen, om out and proud te zijn”, zegt Davis.

Dat was erg ongebruikelijk in die tijd. In de jaren zeventig was homoseksualiteit nog verboden in Australië. Mannen die seks met elkaar hadden konden een gevangenisstraf van veertien jaar krijgen. „Ter vergelijking: op verkrachting stond toen zeven jaar cel”, zegt Davis.

Ook konden mensen op grond van hun seksualiteit ontslagen worden. Veel mensen bleven daarom angstvallig in de kast. In verborgen, illegale homobars ontmoette men elkaar.

Maar die avond gingen ze naar buiten. Een stoet mensen volgde een busje waar muziek uit schalde, het nummer ‘Glad to be Gay’ van Tom Robinson stond op repeat. „Ik weet nog goed hoe het voelde om met z’n allen openlijk onze identiteit te vieren. We waren extatisch”, herinnert Davis zich.

Afgeranseld

Zo’n twintig mensen hebben zich aangesloten bij de tour, die verder gaat per bus. Als een doorgewinterde gids neemt Davis de microfoon over van de chauffeur. „Hier werden we klem gezet door de politie”, zegt hij als de bus langs Hyde Park rijdt.

Diane Minnis (71) moest in 1978 vanuit een portiek toekijken hoe haar vrienden door de politie in elkaar werden geslagen. Foto Meike Wijers

Hoewel ze een vergunning hadden van de gemeente, werd de sfeer al gauw grimmig. Het feest veranderde in een protestmars. „De politie duwde ons een richting op. Dat was het moment dat ik me realiseerde: dit wordt onze eigen Stonewall.”

De demonstratie werd hardhandig neergeslagen door politie. Nog altijd is dit een bron van trauma voor veel mensen die erbij waren, zegt Diane Minnis (71). Ze was een van de weinige openlijk lesbische activisten in Sydney in die tijd en had al vaak demonstraties georganiseerd, maar zoveel geweld had ze niet eerder meegemaakt. Ze verstopte zich in een portiek, en moest toekijken terwijl haar vrienden in elkaar geslagen werden. „Ik had nog nooit zo’n meedogenloze aanval door politie gezien”, zegt ze.

„Wij hebben heel die nacht hier buiten gestaan, waar we onze vrienden konden horen terwijl ze afgeranseld werden. Maar we konden niets doen”, zegt Minnis terwijl ze wijst naar de voorgevel van een Victoriaans gebouw met dikke zandstenen muren. Het is het voormalig politiebureau waar tientallen activisten werden vastgezet en vervolgens mishandeld.

We konden onze vrienden horen terwijl ze afgeranseld werden. Maar we konden niets doen

Diane Minnis (71) Lesbische activist

Enkele dagen later stonden alle gearresteerde demonstranten met naam, beroep en adres in de krant, waardoor hun geaardheid plots openbaar was. „Veel mensen verloren hun baan en werden verstoten door familie”, zegt Davis. In 2016 bood de Sydney Morning Herald daarvoor excuses aan, en ook de deelstaatregering ging door het stof.

Homorechtenbeweging

Het hardhandige politieoptreden schokte Australiërs en zorgde voor een opleving van de homorechtenbeweging. Ook veel heteroseksuele bondgenoten sloten zich aan. De volhardende activisten oogstten succes: in 1982 werd het verboden om iemand uit te sluiten van de arbeidsmarkt vanwege diens geaardheid. Een paar jaar later, in 1984, werd homoseksualiteit gedecriminaliseerd. Mardi Gras werd een jaarlijks terugkerend evenement.

Lees ook Harde campagne tegen homohuwelijk in Australië

Toch verliep de weg naar meer acceptatie niet zonder horten of stoten. Kerkelijke organisaties zijn nog steeds vrijgesteld van de antidiscriminatiewet, waardoor lhbtiqa+’ers ook nu nog ontslagen kunnen worden als ze op een christelijke school werken. En in 2004 paste de conservatieve regering de grondwet aan, en werd het huwelijk gedefinieerd als ‘een verbintenis tussen een man en een vrouw’. Maar na een felle campagne en een raadplegend referendum waarin ruim 61 procent van de Australiërs vóór stemde, werd het huwelijk in 2017 toch opengesteld voor stellen van hetzelfde geslacht.

Homogenezingstherapie

Hoewel de vrijheid van lhbtiqa+’ers in progressieve metropolen als Sydney en Melbourne nu vanzelfsprekend lijkt, is dat lang niet overal in Australië het geval, zegt de 30-jarige Blake Royden. Hij is naar Sydney gereisd om Mardi Gras te vieren en neemt deel aan de rondleiding. „Ik ben opgegroeid in een dorp, daar kende ik niemand die homo was. Ik had heel veel geïnternaliseerde homofobie.”

Pas toen hij naar de stad verhuisde durfde hij voor zijn seksualiteit uit te komen. Royden wordt emotioneel als hij de 78’ers aan het einde van de rondleiding bedankt. „Iedere lhbtiqa+’er in Australië zou de geschiedenis van Mardi Gras moeten kennen”, zegt hij. „Dankzij de 78’ers heb ik nu de vrijheid om mezelf te zijn.”

De beweging vecht nog steeds voor emancipatie en gelijkheid. Op dit moment staat ‘homogenezingstherapie’ hoog op de politieke agenda. Het is in de deelstaat New South Wales, waar Sydney ligt, net als in Nederland nog altijd legaal om deze zogenaamde ‘conversietherapie’ uit te voeren, met als doel om iemands seksuele oriëntatie of genderidentiteit te veranderen.

In maart houdt New South Wales deelstaatverkiezingen. De peilingen voorspellen een minderheidskabinet, waardoor de steun van onafhankelijke parlementsleden cruciaal is om beleid te maken. Onafhankelijk parlementslid Alex Greenwich heeft een wet opgesteld om de zogeheten ‘conversietherapie’ te verbieden, en zegt alleen de partij te steunen die deze wet onderschrijft.

Lees ook Voor sommigen is de Canal Parade inmiddels te veel feest en te weinig protest

De laatste jaren groeit de kritiek op het commerciële karakter van de Sydney Mardi Gras. Veel bedrijven doen mee aan de optocht, terwijl ze weinig bijdragen aan homo-emancipatie, zegt Ken Davis. Pinkwashing, vindt hij . „Voor hen is het gewoon goede marketing. De ‘gay dollar’ is veel waard.”

Hij is bang dat de oorspronkelijke bedoeling van het feest vergeten wordt. „Mardi Gras begon ooit als een manier om de macht aan de kaak te stellen. Als we dat niet meer doen, heeft de parade geen zin meer.”