Inclusieve verkramping of witte overreactie in het Stedelijk Museum

Als het museum voor moderne kunst de nieuwe kerk is, behoort het Stedelijk Museum te Amsterdam tot de calvinistische richting. Zie directeur Rein Wolfs in zijn witte glimkantoor, waar geen prul of papiertje de serene leegte verstoort. En hoe scherp hij daartegen afsteekt in het zwart, met zwaar brilmontuur en smetteloos gecoiffeerde haren en baardje.

In White Balls On Walls volgt Sarah Vos de top van het Stedelijk Museum in zijn queeste om divers en inclusief te worden. Een lastige opgave: bij aanvang zien we een tafel met witte vijftigers en zestigers zich over de heikele kwestie buigen. Je zou bijna geloven dat Charl Landvreugd, hoofd onderzoek & curatorial practice, hier de ‘token black’ is. Naar hem luisteren ze nu zeer aandachtig.

Weinigen zullen deze commentaarloze documentaire van Sarah Vos in de bioscoop gaan zien, maar een kostelijk tijdsdocument is het wel. Het eindigt namelijk in de omstreden expositie van de Duitse expressionisten Emil Nolde en Ernst Kirchner, die in 2021 tot een soort lakmoestest van ‘wokeness’ werd. In als belerend ervaren bijschriften werd hun werk intersectioneel in verband gebracht met koloniale, racistische en seksistische attitudes, met de ‘male gaze’, nazisme en – omstreden – met pedofilie.

Lees ook dit opiniestuk: Het Stedelijk wordt bestierd door moraalridders

Wat de vraag opwierp waarom het Stedelijk deze ellendelingen dan zoveel ruimte gunde. Om hun bezoekers te leren dat „de westerse mens alzo verdorven is, onbekwaam tot enige goed en geneigd tot alle kwaad?” En dat het verleden niet deugt? Vermoedelijk, maar is zulke politieke educatie de taak van het Stedelijk? Riekt het niet naar ‘entartete Kunst’ om kunst louter te exposeren om haar op actuele politieke en morele gronden te verwerpen? Dan wordt het museum toch een soort schandpaal?

We verlaten het Stedelijk met een geschrokken staf die elkaar een hart onder de riem steekt als Nolde/Kirchner heftige reacties oproept. Het schuurt, dat is juist goed! Mogelijk zijn we hier ook getuige van een licht verkrampte overreactie van oudere witte mensen die zo hun positie hopen te behouden. Misschien liever wat meer gekleurde gezichten in en rond de directiekamer organiseren?