In Sri Lanka wordt de stroom dagelijks afgesloten

Voordat de 31-jarige Chathurya deze week vanaf haar woonplaats Anuradhapura in het noorden van Sri Lanka naar hoofdstad Colombo kon reizen, hield haar man de pompstations bij hun huis in de gaten. „Hij heeft precies uitgekiend waar de minste mensen stonden, zodat we gisteren benzine konden tanken.”

Op het eiland staan tegenwoordig lange rijen voor de pomp, omdat brandstof schaars is geworden. Zo lang, dat de hitte enkele wachtende ouderen fataal werd. Sinds er in Colombo vechtpartijen uitbraken, houdt het leger toezicht. Ook andere dagelijkse benodigdheden als bouwmaterialen of melkpoeder zijn niet overal meer voorradig, of ze zijn heel duur.

Uit wanhoop over dergelijke economische problemen gingen dit weekend mensen de straat op, met repressief optreden van de autoriteiten tot gevolg. De politie zette traangas en waterkanonnen in tegen demonstranten bij de residentie van president Gotabaya Rajapaksa. De president kondigde op vrijdag eerst de noodtoestand af, zaterdag werd een avondklok ingesteld. De non-profitorganisatie NetBlocks bevestigde lokale berichten dat de toegang tot sociale media tijdelijk was geblokkeerd.

Burgers die zondag toch demonstreerden, gingen daarmee in tegen het uitgangsverbod dat in ieder geval tot maandagochtend zes uur van kracht is. In de hoofdstad voerden onder meer oppositieleden actie tegen Rajapaksa, en in het centraal gelegen Kandy eisten volgens persbureau Reuters honderden studenten het aftreden van de president.

Chathurya (ze wil haar achternaam niet in de krant) kent in haar omgeving wel mensen die deze woede delen. Als zij eerder in de week belt vanuit het huis van een vriendin bij wie ze logeert in Colombo, zit ze in het donker. Sinds begin maart wordt de stroom dagelijks meerdere uren afgesloten. Door de dure boodschappen, en een gebrek aan kookgas, vertelt ze, voelt het alsof „we constant moeten improviseren.”

Vanwege papiertekort zijn op school toetsen geschrapt en verschijnt de weekendkrant niet meer

In de onderbouw van de middelbare school waar ze lesgeeft zijn toetsen geschrapt wegens gebrek aan papier. Vanwege datzelfde tekort drukt de nationale krant The Island geen weekendeditie meer.

Normaal gesproken redden Chathurya, haar man en schoonfamilie het wel in Anuradhapura. Nu zijn ze zuiniger. „Ik ben vooral bezorgd om de dagloners”, zegt ze. „Als zij een dag in de rij moeten voor hun inkopen, kunnen ze niet werken.”

Oorlog als laatste zetje

Sri Lanka kampt met de zwaarste economische crisis sinds de onafhankelijkheid in 1948, stellen analisten. „De externe klappen waren niet meer bij te houden”, zegt econoom Ganeshan Wignaraja van de internationale denktank ODI. Terwijl het toerisme net leek op te krabbelen na de bomaanslagen in Colombo met Pasen in 2019, legde de coronapandemie de sector plat. Daarna veroorzaakte de oorlog in Oekraïne een scherpe prijsstijging van olie en andere producten, een groot probleem voor een land dat al jaren handelstekorten had en veel importeert. Bovendien blijven Oekraïners en Russen, de grootste groepen vakantiegangers, nu weg.

Lees ook Een nieuwe gapende wond voor Sri Lanka

„De oorlog gaf het laatste zetje”, aldus Wignaraja. „De duur van de oorlog en de sancties zal de ernst van de impact hier bepalen. Maar het directe gevolg is al merkbaar.”

Toen in 2010 de slepende oorlog tussen het leger en de Tamil Tijgers ten einde kwam, was de verwachting dat Sri Lanka economisch zou opbloeien. Terwijl de regering leningen aanging voor ontwikkelingsprojecten, werd het ‘vredesdividend’ echter nooit echt geleverd. In 2016 zat Sri Lanka al in hetzelfde schuitje, toen bleek dat voorgaande regeringen te veel leningen waren aangegaan voor grote infrastructurele projecten. Het land beschikte niet over voldoende buitenlandse reserves en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) moest te hulp komen.

Dit jaar moet het land ongeveer 4 miljard dollar (3,6 miljard euro) aan schulden terugbetalen. De eerstvolgende deadline, van een staatsobligatie van 1 miljard, is in juli. Maar het land beschikt over nog maar 2,3 miljard aan reserves.

Sommige burgers zoeken hun heil al elders. De eerste economische vluchtelingen kwamen vorige week per boot aan in de Indiase deelstaat Tamil Nadu. Lokale autoriteiten verwachten er „zeker enkele duizenden”.

India is nauw betrokken bij het eiland, dat in de Indische Oceaan langs belangrijke doorvoerroutes ligt. New Delhi zegde vanaf januari meerdere hulppakketten toe, met Indiase roepies om reserves aan te vullen en een kredietlijn voor Indiase brandstof. Toen dinsdag bleek dat een Sri Lankaans ziekenhuis geen medische hulpmiddelen had voor de gewone behandelingen, meldde minister van Buitenlandse Zaken Subrahmanyam Jaishankar prompt te zullen kijken naar extra leningen voor de invoer van essentiële goederen.

Chinese schuldenval

Behalve India is ook China een grote speler in de economie van het eiland. Na de oorlog verstrekte China leningen voor grote infrastructuurprojecten. In januari vroeg Sri Lanka om een herstructurering van de schulden, wat de regering in Beijing weigerde. Sommigen verdenken China ervan de kredieten te verstrekken om daarna meer grip op een noodlijdend Sri Lanka te hebben. „Er wordt veel gesproken over zo’n Chinese schuldenval. Maar van de schulden die Sri Lanka bij andere landen heeft, is slechts zo’n 10 procent aan China”, reageert econoom Wignaraja. „Natuurlijk moet Sri Lanka oppassen met het aangaan van leningen. China zal niet snel coulanter voor ons zijn dan voor andere landen. Maar voor China’s imago is het ook niet goed om krediet te geven en daarna geassocieerd te worden met economisch falen.”