Hoe plan je je uitvaart? Vijf tips van experts

Een crematie kost gauw 7.000 euro, een begrafenisceremonie meestal iets meer. Een uitvaartverzekering dekt (een deel van) die kosten. Maar nabestaanden weten vaak niet of de overledene een uitvaartverzekering had. Het Verbond van Verzekeraars, de belangenvereniging van schade- en levensverzekeraars, heeft zelfs een speciale online zoekservice in het leven geroepen, waar nabestaanden kunnen checken of de overledene verzekerd is, bijvoorbeeld als het polisblad kwijt is.

Je hebt twee soorten uitvaartverzekeringen: de kapitaalverzekering en de naturaverzekering. De kapitaalvariant verzekert een geldbedrag dat na overlijden wordt uitgekeerd en waarmee nabestaanden (een deel van) de uitvaart kunnen betalen. De natura-uitvaartverzekering keert geen geld uit, maar een vastgelegd pakket van diensten en producten. Denk aan een bepaald aantal rouwkaarten, de kosten voor begraven of cremeren en de huur van een zaal waar de afscheidsplechtigheid plaatsvindt.

Er is ook nog een verzekering die ‘natura’ en ‘kapitaal’ combineert: het bedrag dat je dan verzekert móét worden uitgegeven aan de uitvaart. Sterker, de verzekeraar keert geen geld uit, meer vergoedt ingediende declaraties. Bij een kapitaalverzekering gaat het net anders: nabestaanden krijgen na overlijden het verzekerde bedrag uitgekeerd en mogen dat besteden waaraan ze maar willen – al kun je je afvragen hoe verantwoord het is om er van op vakantie te gaan.

Let op: keus voor uitvaartbegeleider staat je vrij

Ook als iemand verzekerd blijkt, heerst vaak een misverstand. Mensen die bij, zeg, DELA zijn verzekerd, zijn geneigd te denken dat ze dús ook door DELA hun uitvaart moeten laten regelen. Maar dat hoeft niet. De keuze voor een uitvaartbegeleider is vrij. Kanttekening: als je een naturapolis hebt bij één van de grote uitvaartverzekeringen en je kiest voor een andere uitvaartbegeleider, dan ben je bijna altijd duurder uit. Je loopt dan namelijk het schaalvoordeel mis van de ‘grote jongens’: zij ‘koppelen’ verzekeringen aan uitvaarten en kunnen door hun grootte producten en diensten massaal en daardoor relatief voordelig inkopen.

Check je polis

Zelf een spaarpot aanleggen kan ook, het niet hebben van een uitvaartverzekering is dan ook geen probleem. Heb je ’m wel, dan is raadzaam om te checken of het bedrag of de diensten die je hebt verzekerd wel overeenkomen met je wensen, zegt Roelof Marskamp. „Ik heb meegemaakt dat naasten kozen voor een crematie, ook al wilde de overledene eigenlijk worden begraven. De uitkering van de verzekering bleek minder hoog dan gehoopt.”

U weet naar wie de rouwkaarten moeten?

Nog zo’n quick win: het vooraf vastleggen van de namenlijst van mensen naar wie de rouwkaart mag. Rouwkaarten moeten na een overlijden gauw de deur uit, een goede voorbereiding scheelt veel stress. „Maar soms staan er alleen wat adressen in een boekje thuis in iemands la”, zegt Joan Belmer. „Sommige namen zijn doorgestreept, van mensen die zelf zijn overleden. Maar wie zegt dat alle andere adressen nog actueel zijn? Het netwerk van ouderen wordt steeds kleiner.”

Deel wachtwoord computer en telefoon!

Ester van den Hoek en haar zussen, wier vader niet over zijn uitvaart wilde praten, probeerden voor het opstellen van de genodigdenlijst van de ceremonie ook in hun vaders computer te grasduinen, maar ze wisten het wachtwoord alleen bij benadering. „We hebben net zolang zitten proberen tot we erin kwamen”, zegt Van den Hoek. De rouwkaarten kregen zij en haar zussen op tijd de deur uit, en voor de zekerheid plaatsten ze op Facebook ook nog een overlijdensbericht. En toch: na de uitvaart lieten drie mensen weten dat ze van niets wisten en er graag bij hadden willen zijn.

Wensen vastleggen? Dat kan zo

Er komen steeds meer apps op de markt om het overlijden goed te regelen. Ondernemers Erik Beek en Françoise Nieuwland lanceerden er onlangs een die helpt om vermijdelijke situaties ook echt te vermijden: My Goodbye. Daarin kun je alle informatie vinden die nodig is voor een soepele organisatie van de uitvaart en je nalatenschap beveiligd opslaan. Zoals een contactenlijst, een overzicht van je financiële situatie en, onder het kopje ‘digitale nalatenschap’, de vindplaats van wachtwoorden. Drie tot vijf vertrouwenspersonen, wier namen je noteert in de app en die op de hoogte worden gesteld van hun rol, vragen (en krijgen) na je overlijden een code voor toegang tot je app.

Beek en Nieuwland noemen het „onnodig” dat nabestaanden geconfronteerd worden met zogenaamd ‘onverwachte’ administratieve rompslomp. Dergelijke apps zijn in zekere zin de moderne, doorontwikkelde versie van het aloude ‘wensenboekje’ van de uitvaartondernemer, waarin je kunt optekenen hoe je je uitvaart voor je ziet, van de gewenste plek van opbaring tot het aantal rouwkaarten. Zo’n wensenboekje is nog altijd op te vragen bij tal van uitvaartondernemers – digitale wensenboekjes zijn te downloaden op hun websites.

Ook goed om te weten: budgetvoorlichter Nibud heeft een gratis online ‘geldwijzer’ die informeert over regelingen die geld uitkeren aan nabestaanden. En de Consumentenbond zet de kosten van een uitvaart op een rij.

En, hoe wilt u de uitvaart invullen?

Achter die ene vraag gaan honderd nieuwe vragen schuil: vragen over de ceremonielocatie, het vervoer naar die plek, de muziekkeuze. Werkelijk van alles is mogelijk, zeggen uitvaartondernemers tegen nabestaanden, maar die blijken nog opvallend vaak te denken dat ze zich lijdzaam te onderwerpen hebben aan een oud, inflexibel script. Kist, aula, koffiekamer: zo hoort het toch?

Dat hoeft dus niet. Uitvaartondernemers stellen daarom vaak vragen als: zijn bloemen gewenst en zo ja, in welke kleur en soort? En wilde meneer worden opgebaard in een kist? Of liever in een mand van bamboe, bananenblad of wilgenteen?

Besef: er is meer dan een aula

Er kan veel meer dan veel mensen denken. ‘Hoeveel liedjes mogen we eigenlijk draaien?’ (‘Dat mag u zelf bepalen!’). ‘U praat toch alles aan elkaar straks?’ (‘Alleen als u dat wilt. Misschien is het wel mooier van niet!’) ‘Echt, mogen wij de kist zélf vervoeren, en zelf een locatie kiezen?’

Joan Belmer organiseerde een uitvaart op een festivalterrein, in een circustent, op een afgehuurd veldje van een natuurgebied. Weleens gedacht aan Kasteel Ruurlo of een Haags strandpaviljoen?, suggereert de app My Goodbye. Uitvaartondernemer Linda van Alfen zat in de tuin van een overledene met diens nabestaanden te overleggen over de locatie, toen ze bedacht: ‘Waarom doen we het niet hier?’ De zoon keek verbaasd op. „Het werd één van de leukste uitvaarten die ik heb begeleid”, zegt Van Alfen: dertig, veertig genodigden op zelf meegebrachte klapstoelen. En daarna reed de zoon de kist naar het crematorium, in de eigen, gele camper.

Ja, aanraken mag

Nabestaanden verhouden zich ook vaak aarzelend tot het lichaam van de overledene. ‘Mag ik haar aanraken?’ ‘Mag ik haar haren zelf kammen?’ Het antwoord is vrijwel altijd ‘ja’.
Ali Karamatali, eigenaar van Taharah (‘islamitische uitvaartzorg op maat’) vraagt naasten standaard of ze willen meedoen aan de rituele wassing. „‘Mag dat, kan dat?’, vragen ze dan vaak. En veel mensen”, zegt Karamatali, „blijken enorm graag mee te helpen. En sommigen willen het niet. Dat is ook goed. Maar ik bied wel de mogelijkheid.”

Dat is wat alle uitvaartondernemers benadrukken: ze gooien alle opties op tafel. Want een tweede kans om het goed te doen, krijgen de nabestaanden niet.