Hoe de Amerikaanse droom in Miami uiteenspatte

‘Er was eens Jeff Koons, die produceerde 799 honden-balloons. Toen viel er eentje om, en waren er nog 798.’ Het zou een niet rijmend rijmpje kunnen zijn nadat dit weekend een vrouw op een kunstbeurs in Miami in de Balloon Dogs van Koons ging prikken. „Was het werk hard of lek te prikken?”, vroeg ze zich af. Het gevolg van haar onderzoek: het porseleinen werk ter waarde van 40.000 dollar viel van z’n voetstuk in scherven uiteen.

Het had erger gekund: Koons maakte honderden van die honden in verschillende maten, kleuren en prijzen. Stel dat het de oranje hond was geweest die in 2013 op een veiling was verkocht voor 58 miljoen dollar (waarna Koons prompt de bestverkochte nog levende kunstenaar werd), dan was dat problematischer met de verzekeringskosten geweest.

Koons (1955) maakte zijn eerste hond van ballon in 1989 voor het Rockefeller Center in New York, waarna vele musea en parken volgden. De vraag was vaak: wat wil Koons met deze honden? En als een kunstenaar zo veel opgeblazen kunst maakt, wordt hij dan een producent – of blijft hij een kunstenaar?

De in Miami omvergestoten ‘Balloon Dog’ van Jeff Koons. Foto AFP

Ideale samenleving

De Balloon Dogs, en veel van Koons glimmende voorwerpen, zijn een vrolijke variant van pop-art. Sommigen zien er de ideale samenleving in vertolkt, omdat dit beeld vrolijkheid en loyale gemeenschap ineen brengt, en toont hoe we met elkaar moeten omgaan. Anderen interpreteren het werk als kritiek op de consumptiemaatschappij en vercommercialisering van de cultuur. Zo ook het hoofdpersonage van de Amerikaanse auteur Ben Lerner in 2014 toen deze in zijn roman 22.04 Koons aanhaalde. In een studio waar een ‘Instituut voor Totaal Verloren Kunst’ is gehuisvest, houdt Lerners personage een kapotte Balloon Dog in zijn hand en denkt: „Het was fantastisch om een verbrijzeld icoon van het commercialisme van de kunstwereld en gevaloriseerde stompzinnigheid te zien; het was fantastisch om de stukken met hun metallic afwerking aan te raken, om de holle binnenkant te zien van een werk dat bewust oppervlakkig was.”

Koons zelf verklaarde meermaals dat er geen diepere betekenis aan zijn honden gegeven moet worden, maar desgevraagd ook dat de honden de menselijke ervaring symboliseren: net als deze honden van ballon ademen we zelf ook lucht in. Oftewel: kunst is essentieel, net als lucht.

Gelukkig hebben we nog 798 uitingen van die essentie.