Het WK voetbal kan Saoedi-Arabië niet meer ontgaan en dat is een overwinning voor kroonprins Bin Salman en FIFA-baas Infantino

Het is niet zo dat inwoners van Riad hun vlaggen uit de ramen hingen en toeterend door de straten reden, zegt Ed Graper, ‘executive football director’ van de Mahd Sports Academy, een nieuw nationaal sportinstituut dat is opgericht om Saoedisch sporttalent te ontwikkelen. Maar het bericht dat Saoedi-Arabië de enige overgebleven kandidaat is om het WK voetbal te organiseren in 2034, is „groot nieuws” in het land, zegt hij. „Zeker bij ons, in de sport, is iedereen heel blij dat het gelukt is”.

Helemaal ‘gelukt’ is het nog niet – officieel besluit wereldvoetbalbond FIFA pas komende zomer over het gastland – maar de toewijzing van het WK kan Saoedi-Arabië nauwelijks meer ontgaan. Dinsdag maakte Australië bekend af te zien van zijn plan zich kandidaat te stellen voor de editie van 2034. Daarmee trok vlak voor de deadline de laatste mogelijke concurrent van de Golfstaat zich terug. „De grootste show op aarde” zal in 2034 georganiseerd worden door Saoedi-Arabië, liet FIFA-voorzitter Gianni Infantino vlak daarna weten op Instagram. Of het ondanks de woestijnhitte een zomers WK wordt is nog onduidelijk, volgens de Saoediërs is dat met de moderne koeltechnologie wel degelijk mogelijk.

De hoofdprijs

De keuze voor Saoedi-Arabië kan worden gezien als een overwinning voor kroonprins Mohammed bin Salman. Zijn regime investeert sinds een aantal jaren tientallen, zo niet honderden miljarden om de Saoedische economie minder afhankelijk te maken van olie-inkomsten en het land aan internationale status en aantrekkingskracht te doen winnen. Sport, voetbal voorop, speelt daarin een cruciale rol. Dat verklaart waarom veel Europese sterren, zoals Cristiano Ronaldo en Karim Benzema, nu voor Saoedische topclubs spelen. Salman heeft er geen geheim van gemaakt dat het WK voor hem de hoofdprijs is, daar kijken wereldwijd miljarden mensen naar.

Lees ook Na dit WK [van 2022] wil Saoedi-Arabië méér invloed in het topvoetbal

Maar de waarschijnlijke toewijzing aan Saoedi-Arabië is net zo goed een overwinning voor FIFA-baas Infantino, die door handig manoeuvreren eventuele concurrentie voor de Saoediërs buitenspel heeft gezet. Begin vorige maand verraste de FIFA met de aankondiging dat geïnteresseerde landen nog maar 25 dagen hadden om zich formeel kandidaat te stellen. Even daarvoor had de wereldvoetbalbond bekendgemaakt dat het WK van 2030 is toegewezen aan Spanje, Portugal, Marokko en – een paar wedstrijden – aan drie Zuid-Amerikaanse landen.

Omdat het WK niet twee keer achter elkaar op hetzelfde continent plaatsvindt en het toernooi in 2026 gehouden wordt in de Verenigde Staten, Canada en Mexico, kwamen voor 2034 alleen nog landen in Azië en Oceanië in aanmerking. Binnen die regio gold Saoedi-Arabië als de enige serieuze kandidaat, al was het maar omdat de Saoediërs zich door talloze ‘partnerships’ met nationale voetbalbonden de voorbije maanden had verzekerd van brede steun.

Infantino profileert zich graag als de man die het WK brengt naar oorden die voorheen een marginale rol speelden in het internationale voetbal. Denk aan Qatar, gastland van het vorige WK. De Zwitser was dan wel niet direct betrokken bij de toewijzing (hij werkte in 2010 wel bij de FIFA, maar had geen stemrecht), Infantino heeft de keuze voor Qatar altijd verdedigd. Westerse kritiek op het land vanwege onder meer erbarmelijke arbeidsomstandigheden rond de bouw van WK-infrastructuur deed Infantino af als „hypocriet” en „puur racisme”.

FIFA-president Gianni Infantino (midden) samen met kroonprins Mohammed bin Salman (rechts) vorige maand tijdens een evenement in de Saoedische hoofdstad Riad.

Commerciële exploitatie

Er zijn andere redenen te bedenken waarom Infantino blij is met Saoedi-Arabië als gastland. Hij onderhoudt goede banden met kroonprins Bin Salman en weet zich met Saoedi-Arabië verzekerd van een schatrijke gastheer, die er alles aan gelegen is indruk te maken met het best bekeken sportevenement ter wereld. Dat betekent dat Salman tientallen miljarden ter beschikking zal stellen voor investeringen in stadions en andere WK-infrastructuur. Bovendien, zoals The Athletic opmerkte, is een gastland dat primair uit is op prestige doorgaans meer geneigd de commerciële exploitatie van het toernooi grotendeels over te laten aan de FIFA.

Tegelijkertijd roept de keuze voor Saoedi-Arabië de vraag op hoe serieus de mensenrechtenvoorwaarden zijn die de FIFA stelt aan gastlanden. Sinds de felle kritiek op Qatar, eist de FIFA van organiserende landen dat „mensenrechten en arbeidsrechten zijn geïmplementeerd door (…) de regering en andere entiteiten betrokken bij de organisatie”. De Saoedische staat geldt als een dictatoriaal regime met een slechte mensenrechtenreputatie, dat zich volgens Amnesty International schuldig heeft gemaakt aan oorlogsmisdrijven in Jemen. Een land bovendien dat, in de woorden van de Saoedische onderzoeker Eman Alhussein, sport beschouwt als „centraal [element] in zijn rebrandingstrategie”.

Mensenrechtenorganisaties hebben dan ook sceptisch gereageerd op het bericht dat Saoedi-Arabië de enige kandidaat is voor 2034. „Mensenrechtengaranties moeten worden afgedwongen van potentiële gastlanden voordat de beslissing wordt gemaakt over wie het toernooi mag organiseren”, stelde Amnesty in een persbericht. „De mogelijkheid dat FIFA het WK 2034 toewijst aan Saoedi-Arabië ondanks zijn dramatische staat van dienst op het gebied van mensenrechten (…) toont aan dat FIFA’s mensenrechtenbeloftes niets waard zijn”, schreef Human Rights Watch.

Wachten op bidbook

De KNVB houdt zich vooralsnog op de vlakte. De Nederlandse voetbalbond, die begin vorige maand nog een bezoek bracht aan Saoedi-Arabië, stelt in een reactie het bidbook van het land af te wachten.

Voor Ed Graper is afwachten er niet meer bij. Nu de toewijzing vrijwel zeker is, rust op hem en zijn collega’s van de Mahd Sports Academy de verantwoordelijkheid een jonge generatie Saoedische voetballers klaar te stomen voor het WK. Ook de tienertalenten zelf voelen nu nog meer waar ze het voor doen, zegt Graper. „Alle ogen zijn op ons gericht. Spelen op het WK in eigen land is een droom die werkelijkheid kan worden voor die jongetjes. Het enthousiasme en de drive gaan nu keer honderd.”

Lees ook Ook u, voetbalfan, bent een pion in het geopolitieke spel van WK-organisator Qatar