Het ontslagaanbod van premier Mario Draghi komt op het slechtst mogelijke moment voor Italië

‘Ik heb er mijn buik van vol.” Dat zou Mario Draghi onlangs nog aan het Italiaanse Europarlementslid Antonio Tajani hebben toevertrouwd. Donderdag bleek dat, toen Draghi zijn ontslag aanbood na een diepe regeringscrisis veroorzaakt door de Vijfsterrenbeweging.

Hoewel de Italiaanse president Sergio Mattarella dit ontslag heeft geweigerd, is de onzekerheid enorm. De crisis komt op het slechtst denkbare moment. Italië worstelt met hoge energieprijzen en met inflatie, en vorige week nog is in het noorden een noodtoestand uitgeroepen wegens de aanhoudende hitte en droogte.

Lees ook: Italiaanse premier Draghi biedt ontslag aan, regering in diepe crisis

Ook Europa is bezorgd over instabiliteit in Italië, de derde grootste economie in de eurozone. De crisis veroorzaakte donderdag onmiddellijk onrust op de financiële markten.

Mario Draghi, de voormalige voorzitter van de Europese Centrale Bank, gold de voorbije maanden als een van de gezaghebbendste regeringsleiders in Europa. Hij onderhield dagelijks contact met Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en speelde een grote diplomatieke rol in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. Hij bouwde de afgelopen maanden in een ijltempo de sterke Italiaanse afhankelijkheid van Russisch gas af. Tegelijkertijd respecteerde hij nauwgezet de Europese deadlines voor de hervormingen die als voorwaarde zijn gesteld voor de subsidies en leningen uit het Europese post-coronaherstelfonds. De komende jaren kan Italië op 205 miljard euro aanspraak maken.

Grote onzekerheid

Voor Italië ligt nu een zomer van grote onzekerheid. De crisis werd donderdagmiddag officieel, toen de coalitiepartner Vijfsterrenbeweging in de Senaat wegliep bij een vertrouwensstemming die was gekoppeld aan een steunpakket ter waarde van 26 miljard euro voor Italiaanse bedrijven en gezinnen. Draghi’s regering overleefde de stemming ook zonder de Vijfsterrenbeweging, maar de premier sprak van een „belangrijk politiek feit”. Hij concludeerde dat het idee van een regering van nationale eenheid helemaal weg was. Dit is een vertrouwensbreuk, vindt hij. Met uitzondering van het post-fascistische Broeders van Italië namen in februari vorig jaar alle grote partijen deel aan Draghi’s kabinet.

Sindsdien is er veel water door de Tiber gestroomd. Formeel gezien verzette de Vijfsterrenbeweging zich tegen het nieuwe hulppakket van de Italiaanse regering omdat dat de burgemeester van Rome de kans bood om een nieuwe, grote afvalenergiecentrale te bouwen. De Vijfsterrenbeweging, die Rome tot oktober heeft bestuurd, wil daar niets van weten.

In feite was dit slechts de ‘casus belli’ en speelt de strijd om de kiezer een veel grotere rol. Sinds de monsterwinst bij de verkiezingen van 2018 (32 procent van de stemmen) is de Vijfsterrenbeweging, die onlangs nog voormalig boegbeeld Luigi Di Maio zag vertrekken, in de peilingen zowat gehalveerd. Volgens de radicale flank van de Vijf Sterren, die partijleider Giuseppe Conte flink onder druk zet, is dit het moment om een eigen koers te varen, door nog enkele maanden hard oppositie te voeren.

Ook de radicaal-rechtse Salvini, altijd in campagnemodus, wil in de aanloop naar nieuwe verkiezingen stemmen winnen. Zijn rivale Giorgia Meloni van het uiterst rechtse Broeders van Italië, steekt hem in de peilingen immers voorbij.

Hoe nu verder? President Mattarella wilde Draghi’s ontslag niet aanvaarden en heeft hem teruggestuurd naar het parlement. Daar volgt woensdag een debat. Het is nog niet duidelijk of dan ook een nieuwe vertrouwensstemming volgt. De centrum-linkse Democratische Partij hoopt op een doorstart van het kabinet, maar Salvini en Meloni ruiken de stembus al.

Zo duwen de Italiaanse politici, op een moment dat burgers en bedrijven al kreunen, het land in chaos. De Italiaanse ondernemerskoepel Confindustria liet in een reactie weten „sprakeloos” te zijn wegens zulk „onverantwoordelijk gedrag”. Eurocommissaris voor Economie Paolo Gentiloni – zelf voormalig Italiaans premier – zei de politieke crisis in Italië „met bezorgde verbazing” te volgen.