Het moederlichaam als slagveld

Als ze uit haar bed komt, laat ze poep achter in haar lakens. Ze loopt naar haar boekenkast en aait de kaften. Ook daarop laat ze een plakkende bruine smurrie achter. Ze dwaalt van stijlkamer naar stijlkamer en overal waar ze komt: een spoor van poep. Zij is ‘shit mom’ en ze is bedekt met stront. Het druipt van haar af, soms trekt ze een opgedroogde korst los van haar lijf. Ze is moeder: en – in de optiek van de Iraanse kunstenaar Tala Madani (1981) – letterlijk een ‘shit mom’. Ze is degene die de smeerboel van haar kinderen niet kan beteugelen. Alles om haar heen is mooi, koel aan de blote voeten en kostbaar. Daartussendoor schuifelt deze moederfiguur: een lichamelijk en geestelijk slagveld, waar beproeving, opoffering, onophoudelijke zorg – de klassieke facetten van het moederschap – verbeeld worden door die plas van stront.

Madani staat bekend om haar beeldtaal die zo nietsontziend is dat het soms komisch wordt. ‘Cartoonesk’ wordt haar werk daarom vaak genoemd. En dat zal wel komen omdat haar animatiefilms – erg goed tentoongesteld in een reusachtige black box in het midden van KM21 in Den Haag – vol onbeholpen figuren zitten. Niet alleen een ‘shit mom’ (2021), maar ook amorf gevormde mannen die zichzelf opgewekt met een schaar te lijf gaan of zich weg laten waaien door een ventilator.

Op Madani’s eerste solotentoonstelling in Nederland is goed te zien hoeveel grimmiger haar werk is geworden in vergelijking tot de jaren dat ze aan de Rijksakademie in Amsterdam studeerde (2007 en 2008) of de Volkskrant Beeldende Kunstprijs won (2012). Madani, die inmiddels in Los Angeles woont en werkt en in behoorlijk wat grote internationale musea heeft tentoongesteld, presenteert zich in Den Haag als een woedende, soms empathische en vooral ook studieuze schilder. Haar werk – verdeeld over drie zalen, waarvan de eerste en de derde vooral schilderijen tonen – refereert openlijk en ongeacht de soms morbide onderwerpen aan formele schilderkunst. Hoe ziet een laag asfalt er van dichtbij uit? Hoe ziet de lucht eruit die door een ventilator in beweging wordt gezet. Ga dat maar eens schilderen.

Dynamiek

Madani doet het in haar elfdelige serie Concrete Suicides (2022) als een volleerd pointillist. Dotjes, stipjes, vlekjes okergele, loodgrijze, roze en muisgrijze verf vormen het bijna letterlijk voelbare bobbelige asfalt, waar een schaduwfiguur vanaf het dak van een flatgebouw op uitkijkt of bezig is naartoe te pletter te vallen. Ook in haar serie plafondventilators – voor een deel verscholen opgehangen achter een voorzetwand – trekt je oog vooral naar de manier waarop met verf is geprobeerd dynamiek te veroorzaken.

In de middelste, grote zaal komen schilderkunst en filmtechniek samen in een kleine tien animatiefilms waarvan de boodschap indringend is. Een foetus in de baarmoeder schiet in The Womb (2019) met een revolver kijkgaten in de huid van de moeder – en wat de baby dan ziet is bepaald geen roze wolk maar oorlog, terreur, vernietiging en onderdrukking. De lange animatiefilm Shit Mom Suicide (2022) is meditatiever, hoewel niet minder aangrijpend. Op een panoramische foto van een stadsgezicht in een zondoorstoofd land bungelt aan een raamkozijn een kleine, geschilderde figuur. Deze ‘shit mom’ hangt, schommelt heen en weer.

Je zou haar willen toeroepen dat ze zich omhoog moet trekken, door het raam naar binnen moet klimmen en een ander, gelukkiger leven moet beginnen met achterlating van het oude leven. Zo bungelt ‘shit-moeder’ twintig minuten lang in een groot zonnig niets. Haar bewegingen zijn echo’s van eerdere bewegingen. En of ze loslaat of terug klimt – dat is de vraag die elke kijker voor zichzelf moet beantwoorden die de film uitziet.