Hervormingen Qatar hebben nut, maar kunnen negatief beeld niet doen kantelen

Het salaris van dertien procent van de werkzame beroepsbevolking in Qatar is opgehoogd tot het minimumloon (circa 230 euro per maand) na de arbeidshervormingen die enkele jaren geleden werden doorgevoerd in het land waar deze maand het WK voetbal begint. Het gaat om 280.000 mensen. Dat blijkt uit een onderzoek van de International Labour Organisation (ILO), een onafhankelijke internationale vakbond die al jaren in Qatar de arbeidshervormingen in de gaten houdt.

Het invoeren van een minimumloon was één van de belangrijkste elementen van de wetswijzigingen, die in 2020 van kracht werden, waardoor er een beter werkklimaat moest komen in Qatar. Daartoe roepen mensenrechtenorganisaties en vakbonden al op sinds de toewijzing van het WK aan Qatar in 2010. Door de internationale druk besloot Qatar als eerste land in de Golfregio een minimumloon in te voeren.

Ook kwam er een fonds waarmee arbeiders die geen of te weinig loon ontvingen – een groot probleem in het land – een schadevergoeding konden krijgen. Uit het ILO-onderzoek blijkt ook dat in het afgelopen jaar meer dan negenhonderd (van de ruim 67.000) bedrijven hun werknemers te weinig of te laat hebben uitbetaald. Het gaat om een bedrag van ruim 320 miljoen euro, dat door het staatsfonds is terugbetaald aan de werknemers. Het gaat alleen om mensen die de kennis en middelen hebben om een klacht in te dienen, wat voor veel arbeiders in Qatar niet het geval is.

Extreme hitte

Volgens de ILO heeft ook het verbod op werken in extreme hitte effect. Het is in Qatar niet meer toegestaan om mensen buiten te laten werken tussen 10 uur ’s ochtends en half vier ’s middags in de zomermaanden (van juni tot half september). Daardoor zou hittestress, wat een hartaanval kan veroorzaken, minder moeten voorkomen. Volgens de ILO hebben ziekenhuizen in de zomer van 2022 precies 351 patiënten behandeld die bevangen waren door de hitte. Twee jaar eerder, toen voor het eerst werd gemeten, waren dat er 1.520 – een daling van 77 procent. Desondanks werd in de afgelopen twee zomers het werk door de autoriteiten stilgelegd op bijna achthonderd bouwplaatsen, omdat bedrijven zich niet aan de nieuwe regels hadden gehouden.

Lees ook: dit NRC-onderzoeksverhaal over de doden van Qatar. In de stadions van Oranje gingen levens verloren.

Uit de nieuwe cijfers komt ook naar voren dat 350.000 mensen van werkgever hebben gewisseld in de afgelopen twee jaar. Dat was daarvoor nog verboden, wat werkgevers een bijna onbeperkte macht gaf over hun werknemers. Het was de drijvende kracht achter veel uitbuiting van laagbetaalde migrantenarbeiders. Dat honderdduizenden mensen van baan wisselden is volgens de ILO goed nieuws. Maar, schrijft de vakbond: „Veel arbeiders stuiten nog steeds op hobbels als ze van de ene baan naar de andere willen, soms ook omdat werkgevers die worden verlaten wraak op hen willen nemen en de overgang blokkeren.”

Ernstig ziek

Het zijn gunstige cijfers voor Qatar, dat zelf in antwoord op de vele kritiek die het krijgt altijd verwijst naar de arbeidshervormingen. Toch is het de vraag of de nieuwe cijfers het beeld over Qatar werkelijk zullen doen kantelen. Daarvoor zijn ze waarschijnlijk te beperkt. Uit onderzoek van NRC bleek dit weekend nog dat veel migrantenarbeiders (zij beslaan 90 procent van de beroepsbevolking in Qatar) regelmatig ernstig ziek worden als ze alweer in hun vaderland zijn. Zo vertelde Amit Ale Magar (26) uit Nepal dat zijn nieren zijn verwoest door het vele werken in de Qatarese hitte. Onderzoeken tonen aan dat ook veel andere Nepalezen die in Qatar werkten ernstig verslechterde vitale functies hebben. Dit zijn feiten die niet worden meegenomen in de ILO-cijfers.

Bovendien geeft het ILO-rapport geen uitsluitsel over de vraag hoeveel doden zijn gevallen bij de bouw van WK-faciliteiten. Qatar houdt cijfers daarover achter en weigert onderzoek te doen naar de doodsoorzaak van (laagbetaalde) arbeiders. Sinds 2010 overleden 17.000 migrantenarbeiders in Qatar, maar het is niet duidelijk hoeveel van hen waren betrokken bij werk voor het WK. Volgens Qatar zijn dat er slechts drie, maar daarbij rekent het land aantoonbaar veel te beperkt, waardoor – met opzet – het werkelijke aantal niet te achterhalen is.

Het WK voetbal begint op 20 november in Doha, de hoofdstad van Qatar. Nederland speelt een dag later de eerste wedstrijd tegen Senegal.