Halal-matchmaking beschermt moslimjongeren in Indonesië tegen voorhuwelijkse verleiding

Een foto op Instagram: een man met een pet met de tekst #IndonesiaTanpaPacaran (Indonesië zonder daten) staat voor een knuffelend stel op een bankje. Via het gelijknamige account roept hij op ongehuwde koppels te schande te maken. De man is aanhanger van de TanpaPacaran-beweging. Deze groep, vooral jonge Indonesiërs, omarmt orthodoxe geloofsregels en wil het ‘westerse’ daten uitbannen.

In Indonesië groeit de invloed van radicale islamstromingen op het dagelijkse leven. Doordat strenge moslimregels steeds meer gemeengoed worden, is het maken van afspraakjes een uitdaging. Want als mannen en vrouwen zich zomaar in dezelfde ruimte bevinden, kan dat leiden tot onkuis gedrag, is de gedachte. En dat is tegen de regels van de islam.

Maar hoe ontmoet je je levenspartner als daten niet mogelijk is? In Indonesië is er een oplossing gevonden: halal matchmaking. Wie op zoek is naar een partner en zich aan de richtlijnen wil houden, doet dat via het ta’aruf-proces, wat letterlijk ‘elkaar kennen’ betekent. Meestal stelt een vriend, familielid of prediker twee huwelijkskandidaten aan elkaar voor. Na een gechaperonneerde ontmoeting in het huis van de beoogde bruid, beslist het paar of ze willen huwen.

Deze halal-koppelmethode is al enige tijd offline in opkomst. En nu zijn er allerlei websites en apps die halal-matchmaking aanbieden. Hoewel er weinig concrete cijfers zijn over het aantal gesloten huwelijken, is de laatste jaren een wildgroei aan ta’aruf-apps ontstaan. Er zijn Facebook- en Instagram-accounts, zoals @taaruf_id en taaruf.co.id, met honderdduizenden volgers.

Uitgebreid cv

Een van de grootste aanbieders is Ta’aruf Online Indonesia (TOI), opgericht in 2018. De website heeft zo’n veertigduizend inschrijvingen en is actief in zeventien Indonesische steden. Elk profiel heeft een uitgebreid cv, met vermelding van leeftijd, achtergrond en opleiding, maar ook karaktereigenschappen, leefgewoontes en professionele ambities. De profielfoto is pas zichtbaar na een wederzijds gewenste match. Dan volgt onder begeleiding van TOI-moderatoren WhatsApp-contact. Als de kandidaten elkaar zien zitten, is er een ontmoeting in het huis van de vrouw, onder leiding van een ustadz, een islamprediker. Bij dit bezoek kunnen ook de ouders hun zegje doen. Doorgaans valt er dan binnen een of twee weken een huwelijksbesluit.

Kisa Adentia (27), een vlotte jonge vrouw, is psychologe en medeoprichter van de website. Op haar WhatsAppfoto staat ze in actie op de tennisbaan, bedekt met een schouderlange hoofddoek en ruim zittend gewaad. „Als man en vrouw kunnen we niet zomaar samen optrekken”, vertelt ze via Zoom. Het is voor haar een zekerheid: seksuele intimiteit hoort niet buiten het huwelijk. Ze ziet de app als een belangrijk middel om een goede huwelijkspartner te selecteren zonder in een onkuise situatie te komen. „Zoals Allah ons voorschrijft”, zegt ze. „Het ta’aruf-proces beschermt de kandidaten tegen voorhuwelijkse verleiding. Vooral de bescherming van de vrouw is belangrijk”, zegt ze stellig. „Een dochter moet haar waardigheid behouden en de juiste man krijgen. Dat betekent niet dat de vrouw zwak is”, voegt ze eraan toe. „Maar speciaal. Vanwege haar rol in de opvoeding van de kinderen.”

Traditioneel rollenpatroon

Werkt vasthouden aan een traditioneel rollenpatroon ongelijkheid tussen man en vrouw niet in de hand? „Een grote vraag”, lacht ze. „Er is geen grotere macht dan de islam. Allah weet wat goed voor je is.”

Zelf zoekt Adentia ook een partner. Ze heeft al enkele matchpogingen gedaan, zonder succes. „Eén kandidaat wilde eerst zijn masteropleiding afmaken. Maar ik wilde niet twee jaar op hem wachten.” Ze vertrouwt erop dat Allah het proces volgt en haar helpt bij het vormen van een oordeel. „Ik denk dat Allah vond dat het nog niet mijn tijd was om te huwen.” De jonge moslima is inmiddels in gesprek met een andere man. Ze weet nog niet of hij de ware is. „Het is een grote stap. Want hij is je partner voor de rest van je leven. En in het hiernamaals.”

Anjas Umaryadi en Rachma Febriana met hun gezin in Banten. Foto Ridhwan Siregar

Bijna 90 procent van de 270 miljoen inwoners van Indonesië is moslim, veelal gematigd. Maar de laatste jaren neemt de invloed van radicale predikers toe. En lang niet iedereen is gelukkig met de opkomst van orthodoxe islamstromingen en de Ta’aruf-beweging.

Zo ziet de Indonesische feministe Lathiefah Widuri (32) de beweging als een teruggang in het emancipatieproces. „Ta’aruf versterkt patriarchale principes, waarbij de man de leiding heeft over het gezin en de vrouw een ondersteunende rol”, schrijft ze. „Juist tijdens daten leer je elkaar pas echt kennen. Zonder die tijd samen en door de nadruk op het traditionele rollenpatroon is er een grotere kans op geweld tegen vrouwen binnen een relatie. En dan heb ik het nog niet over de situatie van degenen die niet in traditionele genderrollen passen.”

Ta’aruf versterkt patriarchale principes, waarbij de man de leiding heeft over het gezin en de vrouw een ondersteunende rol

Lathiefah Widuri feministe

Widuri is bezorgd over de toekomst. „Want als meer mensen op conservatieve islampartijen stemmen, dan zullen die normen steeds strenger worden afgedwongen.” En dan is de vrouw vooral de pineut, stelt Widuri.

Salafistische prediker

Elke woensdag geeft de populaire salafistische prediker Khalid Basalamah, wiens YouTube-kanaal zo’n 2,5 miljoen leden heeft, een preek in de Nurul Iman moskee, gelegen op de bovenste verdieping van een winkelcentrum in Zuid-Jakarta. Mochamad nur Hariyadi (48) en Muhammad Iqbal (42), gekleed in pantalon, sneakers en nette blouse, zijn trouwe volgers. De vrienden bladeren op het binnenplein van de moskee door het aanbod van Basalamahs religieuze boekenkraam. De wekelijkse preek, gevolgd door enkele honderden vrouwen en zo’n tweeduizend mannen, is zojuist afgerond. „Het ging vandaag over het belang van eerlijkheid”, vertelt Iqbal. Hariyadi en Iqbal komen niet uit een salafistisch nest, maar kregen zo’n vijf jaar geleden interesse in de orthodoxe versie van de islam. „De puurheid spreekt me aan”, vertelt Iqbal. „Ik wil me ontwikkelen als een goede moslim.”

Lees ook: Indonesische wetswijziging gaat om méér dan buitenechtelijke seks

Naast een eigen YouTube-kanaal en Instagram-account heeft Basalamah – die een gepland interview afzegde omdat hij niet met de NRC-correspondente in dezelfde ruimte wilde zijn – ook een matchmaking-website. Ook hij koppelt huwelijkskandidaten volgens de ta’aruf-methode. Strikt volgens richtlijnen van de sharia, zo stelt de website. Polygamie hoort tot de mogelijkheden. Het kan vreemdgaan voorkomen doordat mannen een extra uitlaatklep hebben voor hun seksuele lust, zo is het idee. Goede zaak, volgens Hariyadi, die zelf twee echtgenotes heeft. „Hari huwde een tweede vrouw, toen zijn eerste vrouw ouder werd”, licht Iqbal toe. „Hij wilde graag meer kinderen.” Zelf heeft Iqbal geen behoefte aan meerdere vrouwen. „Ik hou van mijn vrouw. Alleen van haar.”

Spirituele transformatie

Volgens Wahyudi Akmaliah, onderzoeker Islam, Media en Religieuze Autoriteit aan de Nationale Universiteit van Singapore, lopen de opmars van de radicale islam en de ta’aruf-apps parallel aan de popularisering van het religieuze concept hijrah, dat ‘reis’ of ‘ontwikkeling’ betekent. De religieuze regels worden gezien als onderdeel van een spirituele transformatie, van zelfontplooiing en bewustwording als vrome moslim. Vaak zijn de apps verbonden aan een specifieke beweging of prediker. Hierdoor ontstaan online gemeenschappen van gelijkgestemden die ervaringen en ideeën uitwisselen, zo stelt Akmaliah in zijn studie.

Eerder onderzoek wees uit dat de ta’aruf-praktijk al sinds eind jaren negentig door radicale islamstromingen wordt gebruikt om hun ideologie te verspreiden. Na de val van het autocratische regime van Soeharto in 1998 kwam er ruimte voor conservatieve predikers die via lessen op universiteiten en scholen de orthodoxe waarden van het ta’aruf-huwelijksproces populariseerden.

Het ta’aruf-paar Anjas Umaryadi en Rachma Febriana met hun gezin in Banten. Foto Ridhwan Siregar

Zo raakten Rachma Febriana (38) en Anjas Umaryadi (38) in hun studietijd geïnteresseerd in een orthodoxe variant van de islam. Het echtpaar is in 2009 getrouwd, via een offline ta’aruf-proces. Ze wonen aan een smalle, drukke weg in Karawaci, ten westen van Jakarta. Bij de entree puilen grote houten kasten uit met huishoudelijke spullen die Febriana online verkoopt. Vier zonen (12, 10, 6 en 1 jaar) spelen in de keuken. Aan het einde van haar studietijd vond Febriana het tijd om te huwen. Via medestudenten leerde ze over het ta’aruf proces. „De eerste kandidaat zegde na de fysieke ontmoeting zonder uitleg af” vertelt ze. De tweede man viel niet in de smaak bij haar ouders. Toen een gezamenlijke vriend Umaryadi voorstelde, was een huwelijk snel beklonken. „We kenden elkaar al van de studie. Ik wist dat hij een goede moslim was”, zegt Febriana stralend. „En ik had gelijk. Het huwelijk is een succes. Anders hadden we het al die jaren niet gered.”

Regels van de profeet

Ze kijkt liefdevol naar haar man die in de leren stoel naast haar heeft plaatsgenomen. Het echtpaar is ervan overtuigd dat daten tot onkuis gedrag leidt. Waarom is seks buiten het huwelijk zo verkeerd? „Omdat we de regels van de profeet belangrijk vinden”, zegt Febriana. „Ik vraag Anjas ook altijd toestemming als ik het huis verlaat.” Het echtpaar lacht vrolijk. „Ze geeft het even door als ze weggaat”, licht Umaryadi toe. „Het is mijn taak om haar veiligheid in de gaten te houden.”

Febriana vindt niet dat de relatie tussen man en vrouw hierdoor ongelijk is. Ze wil graag uitleggen dat ze zich niet onvrij voelt. „Ik werk vanuit huis. Maar dat is mijn eigen keuze. En ik spreek Anjas tegen als ik het niet met hem eens ben. We bediscussiëren alles en proberen samen oplossingen te vinden.”

Rahayu Artifieranintyas met haar zoon. Foto Ridhwan Siregar

Ook Rahayu Arifieranintyas, ofwel Jaju (38), en haar man Suramto (41) kregen tijdens hun studietijd interesse in een conservatieve islamstroming. De smalle woonruimte staat vol boeken over religie. Suramto volgt de kuisheidsregels nauwgezet en schudt niet de hand van de journaliste. „Uit respect”, zegt hij verontschuldigend. Het stel is drie jaar getrouwd en heeft zeven kinderen. Zes uit hun eerdere huwelijken. Ta’aruf bood hen een nieuwe start. „Mijn ex-man ging vreemd met een collega van zijn kantoor”, vertelt Jaju, als Suramto in de keuken is. Ze besloot haar ex te verlaten. Als Suramto terugkomt en het gesprek even stilvalt, glimlacht ze. „Hij weet ervan, hoor.”

Huwelijksprofiel

Haar echtgenoot neemt plaats op een krukje tussen zwervend speelgoed. „Jaju was bevriend met mijn vrouw. Toen mijn echtgenote in 2019 overleed aan een hersentumor, kwamen Jaju en haar familie elke dag eten brengen.” Suramto besloot na de dood van zijn vrouw opnieuw te huwen en leverde een huwelijksprofiel in bij zijn ustadz. Toen de prediker hem een selectie kandidaten liet zien, zag hij tot zijn verrassing het huwelijksprofiel van Jaju. Toeval, stelt het echtpaar. Ze wisten niet van elkaar dat ze opnieuw wilden trouwen. „Ik ben blij dat het zo gelopen is”, zegt Jaju.

Verschillende radicale islamstromingen hebben ook hun weg gevonden naar de politiek. Zo lobbyde de orthodox islamitische partij PKS, de partij van de Welvaart en Rechtvaardigheid, voor implementatie van sharia-geïnspireerde wetten. De partij heeft slechts 50 van de 575 parlementaire zetels, maar is invloedrijk. Mede door hun inzet stelt het Indonesische wetboek van strafrecht sinds december seksueel contact buiten het huwelijk strafbaar.