Letland trekt uitzendrechten in van gevluchte Russische tv-zender Dozjd

„De wetten van Letland moeten door iedereen worden gerespecteerd.” Met die mededeling trok Ivars Albonis, voorzitter van de Letse raad voor de massamedia NELPL, dinsdag de uitzendrechten van de Russische televisiezender Dozjd in. Dit vanwege een serie overtredingen die volgens Letland een bedreiging vormen voor „de staatsveiligheid en de sociale orde” in het land.

De onafhankelijke tv-zender, ook bekend onder de Engelstalige naam TV Rain, werd kort na de Russische inval in Oekraïne onder druk van de militaire censuur in Rusland geblokkeerd. Medewerkers van de redactie waaierden uit naar Europese steden als Riga, Amsterdam en Tbilisi. In Letland kreeg de zender een licentie voor uitzending via de kabel.

Het verlies van de licentie betekent dat de redactie van de zender nu opnieuw dakloos dreigt te worden. Hoewel de online-uitzendingen via YouTube internationaal gewoon te zien blijven, worden die in Letland mogelijk ook geblokkeerd. De beslissing kreeg dinsdag veel kritiek van mensen die menen dat Dozjd, als een van de weinige Russischtalige zenders die Russischsprekenden van onafhankelijk nieuws voorziet, juist bescherming verdient. In een verklaring noemt Dozjd de Letse beslissing „onrechtvaardig en absurd.”

Voel ik medelijden met de hongerige gemobiliseerden die in de uitzending aan bod kwamen? Is praten over deze mensen een vorm van hulp?”

Aleksej Korosteljov (27) ontslagen presentator bij Dozjd

Dozjd heeft zich volgens NEPLP-voorzitter Albonis schuldig gemaakt aan meerdere overtredingen, waarvan de zender „de betekenis en ernst te weinig inziet”. Zo toonde Dozjd onlangs een kaart waarop de geannexeerde Krim te zien was als geografisch onderdeel van Rusland. Een ander bezwaar is volgens nieuwssite Meduza dat Dozjd enkel uitzendt in het Russisch en niet in het Lets of Engels en zonder Letse ondertiteling.

Gemobiliseerde soldaten

Directe aanleiding voor het intrekken van de licentie is een schandaal dat vorig weekend ontbrandde na een live-uitzending van het politieke programma Hier en Nu. Daarin las presentator Aleksej Korosteljov (27) een redactionele oproep voor om getuigenissen in te sturen over mensenrechtenschendingen van door Rusland gemobiliseerde soldaten. Hij voegde eraan toe te „hopen dat wij soldaten kunnen helpen, bijvoorbeeld met apparatuur of elementaire basisvoorzieningen aan het front.” Ook noemde hij de getuigenissen van familieleden van gemobiliseerde Russen „huiveringwekkend.”

Zijn opmerking schoot met name het [pro-]Oekraïense deel van de kijkers in het verkeerde keelgat en lokte op sociale media heftige reacties uit. „Het Russische ‘oppositie’-kanaal TV Rain is er trots op Russische soldaten te bevoorraden […] Zo wil het de Russische moordenaars naar de zin maken, wanneer zij ons afslachten”, schreef de Oekraïense anticorruptie-activist Olena Haloesjka op Twitter.

De uitspraak van Korosteljov werd door de redactie uit de online uitzending verwijderd. Hoofdredacteur Tichon Dzjadko verklaarde vanuit zijn woonplaats Tbilisi dat die „misleidend” was en „het idee heeft gewekt dat Dozjd hulp biedt aan het Russische leger”. De volgende dag volgden opnieuw uitgebreide excuses, ditmaal door presentator Jekaterina Kotrikadze, waarbij zij het ontslag van Korosteljov bekendmaakte. Die beslissing lokte op zijn beurt weer heftige reacties uit van mensen die de ingreep buitenproportioneel vonden.

Zelf schreef Korosteljov in een verklaring dat hij zich versproken had, dat zijn woorden uit hun verband waren gerukt, dat hij op geen enkele manier geld inzamelt voor het Russische leger en de oorlog op geen enkele manier steunt. „Voel ik medelijden met de hongerige gemobiliseerden die in de uitzending aan bod kwamen, en die door iedereen in de steek zijn gelaten? Ja. Vind ik Poetin een held? Nee. Is praten over deze mensen een vorm van hulp?”

Boete van 10.000 euro

Voor de Letse regering was het ontslag van de presentator echter niet voldoende. De Letse Buitenlandminister, Edgars Rinkevics, gelastte vrijdag een onderzoek door de Letse veiligheidsdiensten en door mediawaakhond NEPLP. De Letse minister van Defensie, Artis Pabriks, stelde op Twitter dat Dozjd maar weer naar Rusland moet terugkeren, en stelde voor de verblijfsvergunningen van de journalisten in te trekken. Diezelfde dag werd bekend dat Letland Dozjd een boete heeft opgelegd van 10.000 euro, vanwege het tonen van de Krim als onderdeel van Rusland. In Moskou klonken ondertussen triomfantelijke geluiden van pro-Kremlin propagandisten die zich verkneukelden over het lot van Dozjd.

Het politieke schandaal rond Dozjd toont hoe lastig het manoeuvreren is voor uit Rusland verdreven journalisten, binnen het door de oorlog gepolariseerde Europese medialandschap. Veel Oekraïners beschouwen de Russische bevolking als medeplichtig en menen dat, zolang de Russen niet in opstand komen, zij op geen enkele manier empathie verdienen.

Die spagaat bleek dinsdag ook uit de woorden van journalist en ceo Natalia Sindejeva, die Dozjd in 2010 oprichtte als enige onafhankelijke tv-zender in Rusland. In een interview met Meduza zei Sindejeva spijt te hebben van allerlei beslissingen, waaronder het ontslag van Korosteljov, dat „door emoties” zou zijn ingegeven. „We hebben veel domme dingen gedaan […] Het was als een totale nachtmerrie, waarin iedereen ons de rug zou toekeren – de Oekraïeners, de Letten. En dat hebben ze ook gedaan.” Reporters Without Borders noemde de Letse beslissing een „serieuze klap voor de journalistieke vrijheid, onafhankelijkheid en pluralisme.”

Lees ook dit interview met de hoofdredacteur van Meduza