Het kabinet moet NS en ProRail onder verscherpt toezicht stellen totdat de prestaties op het spoor verbeteren. De beide spoorbedrijven moeten een plan opstellen hoe ze weer op tijd gaan rijden en zorgen dat reizigers vaker kunnen zitten in de trein.
Dat stelde reizigersvereniging Rover dinsdag in een hoorzitting in de Tweede Kamer over het spoor. „Als de staatssecretaris het toezicht op NS en ProRail verscherpt voelen zij echt de urgentie en is alle vrijblijvendheid af van plannen om hun slechte prestaties te verbeteren”, aldus Rover-directeur Freek Bos.
De Tweede Kamercommissie Infrastructuur en Waterstaat had Bos samen met president-directeur Wouter Koolmees van NS en bestuursvoorzitter John Voppen van ProRail gevraagd uitleg te geven over recente problemen op het spoor – van de grote hinder van afgelopen najaar en het plan om de kaartjes duurder te maken tot alle verstoringen door werkzaamheden in de komende jaren.
„Na de zomer van vorig jaar zijn we door het ijs gezakt”, zei NS-topman Koolmees dinsdag. En zijn collega Voppen van ProRail: „Wij bieden de reiziger niet wat wij een aantal jaren geleden wel konden bieden.”
Maandag, daags voor de hoorzitting, herhaalde ProRail wat de railbeheerder medio 2023 al had aangekondigd: er is zoveel te doen aan het spoor dat ook buiten de nachten, weekenden en schoolvakanties gewerkt moet worden. Dat geeft meer hinder overdag en doordeweeks. Er is ook een tekort aan technici.
bestuursvoorzitter ProRailJohn Voppen Wij bieden de reiziger niet wat wij een aantal jaren geleden wel konden bieden
NS op zijn beurt meldde vorige week dat het bedrijf vanaf 1 januari 2025 de tarieven ruim 10 procent wil verhogen. Zo wil NS de hogere kosten voor personeel, materieel en energie compenseren. Ook heeft NS afgesproken met het ministerie dat het spoorbedrijf de inflatie vanaf 2025 weer mag doorberekenen in de tarieven.
„De reiziger moet niet de rekening krijgen voor het onvoldoende presteren van NS en ProRail”, zei Freek Bos van Rover dinsdag. Hij wil onder meer dat NS de toeslag die reizigers op de HSL moeten betalen schrapt.
De aankondiging dat NS de kaartjes duurder wil maken mag op een ongelukkig moment komen – na een najaar vol verstoringen en het vooruitzicht op nieuwe hinder – maar de verhoging was te verwachten. In 2023 bleven de NS-tarieven gelijk dankzij een subsidie van 120 miljoen euro, maar dat was eenmalig.
Om geld vragen
Streekvervoerders zoals Arriva en Keolis kregen wel een meerjarige bijdrage van 300 miljoen om de tarieven structureel te verlagen. Koolmees had zich daarover verbaasd. „Waarom het streekvervoer wel en NS niet?”
GroenLinks-PvdA werkt aan een voorstel om NS voor 2025 nog eens 120 miljoen te geven om de tarieven gelijk te houden. Het bleef dinsdag onduidelijk of dat plan een meerderheid krijgt. Kamerlid Hidde Heutink (PVV): „Wij hebben de garantie nodig dat 120 miljoen genoeg is om de dienstverlening te verbeteren. De reizigers moeten erop kunnen vertrouwen dat zij weer op tijd op hun bestemming aankomen en niet in een stampvolle trein hoeven te staan.”
Koolmees antwoordde dat hij „zijn stinkende best” zal doen om dit te bereiken, maar dat hij geen garanties kan geven gezien het grote aantal werkzaamheden in 2024 en de hinder die daaruit voorkomt.
Kamerlid Hester Veltman (VVD) vond dat NS eerst moet proberen op andere manieren te bezuinigen voordat het opnieuw vraagt om extra geld.
Koolmees reageerde fel. „We zitten middenin een bezuinigingsprogramma waarbij we tussen 2020 en 2027 1,4 miljard euro besparen. Bovendien hebben we vorig jaar met het ministerie afgesproken dat we tussen 2025 en 2027 nog eens 90 miljoen per jaar besparen op kantoorfuncties.” Het uitstellen van investeringen vond Koolmees een slecht plan. „Wij moeten juist blijven investeren in nieuwe treinen, ook internationaal.”
Donderdag debatteert de Kamer opnieuw over het spoor. Dan spreekt de commissie Infrastructuur en Waterstaat met staatssecretaris Heijnen.
