Grote staking in Amerikaanse auto-industrie plaatst Biden voor een dilemma

Het begon afgelopen donderdag om middernacht: duizenden arbeiders verlieten een drietal autofabrieken in de Midwestelijke Verenigde Staten voor een staking die een van de grootste ooit is in de sector. Een staking met een looneis van bijna 40 procent, uitgespreid over de komende vier jaar, die president Joe Biden in een complexe positie plaatst.

„We gebruiken een nieuwe strategie”, zei vakbondsvoorman Shawn Fain van United Auto Workers (UAW) vrijdagochtend. De vakbond heeft drie fabrieken uitgekozen van de drie grote fabrikanten die in de VS actief zijn: een Jeep-fabriek van het Stellantis-concern in Ohio, een fabriek van General Motors (GM) in Minnesota, en een fabriek van Ford in Michigan, niet ver van Detroit.

‘Ongekend’ bod

De keuze voor de locaties is een uitgekiende strategie: er worden relatief winstgevende brandstofmodellen gemaakt. In totaal zijn er volgens persbureau AP ongeveer 13.000 werknemers niet aan het werk, circa 10 procent van alle leden van UAW.

De stakingen genieten in de VS enorme aandacht. De vakbonden slikten de afgelopen jaren overwegend veel van de fabrikanten, omdat deze er financieel slecht voor stonden. Maar inmiddels worden er weer miljardenwinsten gemaakt. De looneis van 40 procent is bovendien volgens de UAW een reflectie van eenzelfde loonstijging van de top van de drie grote bedrijven.

In onderhandelingen zijn de twee zijden tot dusver nog niet bij elkaar gekomen. GM heeft bijvoorbeeld naar eigen zeggen een stijging van 20 procent aangeboden, een „ongekend” bod, aldus bestuursvoorzitter Mary Barra in een bedrijfsvideo. Van de andere twee bedrijven zijn geen details bekend over onderhandelinsgposities.

Dilemma voor Biden

Inmiddels heeft ook president Joe Biden zich in de discussie gemengd, waarbij hij weinig verhullend de kant van de werknemers koos. Volgens Biden betekenen de „recordwinsten van de bedrijven” dat er „recordcontracten” gesloten moeten worden. De president heeft zelf twee afgevaardigden namens het Witte Huis richting de fabrieken gestuurd om met de vakbond en de bedrijven te praten.

De staking is over het algemeen geïnterpreteerd als een groot dilemma voor Biden. Enerzijds heeft hij bij de toekomstige verkiezingen de stemmen van de autowerknemers nodig en heeft hij zich altijd geprofileerd als een vakbondspresident. Vooral de staat Michigan, waar twee van de stakende fabrieken staan, is cruciaal voor zijn herverkiezing. Anderzijds zijn er serieuze risico’s op stijgende autoprijzen en economische gevolgen van langdurige, grootschalige stakingen – iets wat al gauw slecht afstraalt op een president. Ford ontsloeg vrijdag 600 mensen, naar eigen zeggen een direct gevolg van de stakingen elders in het concern.

Lees ook: ‘Helft van alle nieuwe auto’s in VS moet vanaf 2030 elektrisch zijn’

Onder dit dilemma ligt nog een tweede, misschien wel belangrijker probleem voor Biden. De vakbonden eisen naast hogere lonen óók dat ze de werknemers van allerlei nieuwe batterijfabrieken en fabrieken van elektrische auto’s mogen vertegenwoordigen. Tot dusver vallen deze buiten de verantwoordelijkheid van de UAW. Sterker: veel automerken, waaronder ook het Europese Volkswagen, kozen voor het zuiden van de VS als locatie voor nieuwe elektrisch-georiënteerde fabrieken. Daar zijn de arbeidswetten minder streng en kunnen vakbonden minder makkelijk opereren.

Voor Biden, een president die zich inzet voor zowel de vergroening van de auto-industrie als voor werknemers, is het een lastig dilemma. De grote automerken hebben al laten doorschemeren dat loonstijgingen wat hen betreft de kostbare transitie naar elektrisch rijden bemoeilijken. „Vergis je niet”, zei Barra in de eerdergenoemde videoboodschap. „Als we niet doorgaan met investeren, zullen we terrein verliezen, en dat zal snel gaan. Niemand wint bij een staking.”