Groot deel van de musea in de rode cijfers

Vorig jaar gingen er weer minder mensen naar musea (11,8 miljoen bezoekers) dan in 2020 (13,2 miljoen), en er worden ook nog eens minder nieuwe tentoonstellingen geopend waardoor nóg minder mensen komen. En dat terwijl de energiekosten blijven stijgen. Ter vergelijking: in 2019, voordat de coronapandemie uitbrak, gingen er 32,6 miljoen mensen naar het museum. Er zijn daarom zorgen over de komende tijd, die moeilijk zal worden. Dat blijkt uit de cijfers die de Museumvereniging (471 musea) en de VSCD (vereniging van schouwburg en concertgebouw directies, 151 leden) bekend maakten. De Museumvereniging kwam maandag met de museumcijfers 2021, de VSCD al op vrijdag met Podia 2021. De musea staan er slechter voor dan schouwburgen en concertgebouwen, voor wie geldt dat noodsteun ze gedurende corona goed overeind hield. Maar ook daar vormen sterk stijgende kosten en tegenvallende bezoekersaantallen een bedreiging.

„Musea waren heel inventief tijdens de lockdowns, en zijn dat nog steeds”, zegt voorzitter van de Museumvereniging Vera Carasso. „Maar nu zitten ze in een neerwaartse spiraal; de reserves zijn echt op, vooral bij de gemeentelijke musea, dus kunnen ze minder nieuwe tentoonstellingen maken – er waren vorig jaar 37 procent minder nieuwe tentoonstellingen bijvoorbeeld. Dat betekent dat deze musea minder bezoekers trekken, waardoor de inkomsten nog verder omlaag gaan.”

Inmiddels zit 43 procent van de musea in de rode cijfers, zij kunnen ondanks forse bezuinigingen tijdens corona de begroting niet rond krijgen. Dat komt ook omdat de wegvallende publieksinkomsten niet, of niet voldoende zijn gecompenseerd met noodsteun, zoals in andere delen van de culturele sector wel gebeurde. Ja, musea hebben gebruik gemaakt van de generieke coronasteun, maar die dekte een maar deel van de kosten.

Museumvereniging: ‘Musea zijn dé plek om actuele thema’s te bespreken’

Rijksmusea kregen rechtstreeks compensatie voor wegvallende inkomsten, maar gemeentelijke musea waren afhankelijk van hoeveel steun de gemeente doorgaf aan musea. Het rijk heeft de gemeenten tijdens de lockdowns 410 miljoen euro gegeven voor het instandhouden van de culturele infrastructuur. Dat geld was niet geoormerkt, dus gemeenten konden het ook aan andere dingen uitgeven, en bovendien is het begrip ‘culturele infrastructuur’ breed. De musea hebben van die steun in totaal 25 miljoen euro ontvangen, zo’n 6 procent: in 2020 12 miljoen euro, en in 2021 13 miljoen.

„Gemeenten moeten achter hun musea gaan staan, en benoemen hoe belangrijk ze zijn. De musea doen echt ontzettend veel om er voor iedereen te zijn en dat lukt ook steeds beter. Ze zijn ook erg belangrijk voor onderwijs.”

Prognose goed, maar niet genoeg

Voor de podia geldt dat ze in 2021 zeven maanden gesloten waren, en maar anderhalve maand volledig open voor bezoekers met een coronatoegangsbewijs. Daardoor daalde ten opzichte van 2019 het aantal voorstellingen met 60 procent en het aantal bezoekers met 78 procent.

Voor dit jaar is de prognose dat er weer meer bezoekers komen, maar nog niet op het oude niveau. Voor de musea geldt dat het tussen de helft en tweederde van het aantal in 2019 zal zijn. Bovendien, zegt Carasso, zijn die prognoses van voor de zomer. „Nu is er inflatie en schieten de energieprijzen omhoog. Misschien gaan mensen er daardoor minder vaak op uit.”

De stijgende energiekosten zijn ook voor de musea een groot probleem. Vooral in historische gebouwen zijn de stookkosten altijd al hoog, en musea gaan een veelvoud van die bedragen betalen. „Voor kleinere musea gaat het hele jaarbudget straks op aan energiekosten. Dat kan niet. We verwachten echt dat het rijk iets doet aan de hoge kosten. Het lijkt wel of iedereen op elkaar aan het wachten is.” Ze wil niet zover gaan dat nu veel musea op omvallen staan. „Maar de situatie is heel fragiel, en als er niets gebeurt gaat het wel mis.”